بواسیر خارجی و هموروئید داخلی چیست؟ علائم و انواع

در این مطلب قصد داریم با معرفی انواع مختلف این بیماری از جمله بواسیر خارجی، هموروئید داخلی، نوع ترومبوزه آن آشنا شده و بهترین روش و راه درمان آن را بازگو نماییم.

هموروئید چیست؟

بیماری بواسیر یک اختلال دردناک و شرم آور است که هیچ‌کس دوست ندارد به آن مبتلا شود. متأسفانه، برخی از افراد بارها و بارها در طول زندگی خود این بیماری آزاردهنده را تجربه می‌کنند، درحالیکه برخی افراد خوش‌شانس که نکات مراقبتی را رعایت می کنند، هرگز به آن مبتلا نمی‌شوند. اولین مرحله برای درمان بواسیر، تشخیص نوع آن بر اساس نشانه‌های ظاهری ایجاد شده است.

بسته به محل درگیری و آسیب عروق ناحیه‌ی مقعد و التهاب و وخامت بیماری، هموروئید را به انواع مختلفی تقسیم می‌کنند. گاهی فرد به یک نوع و گاهی به چند نوع آن باهم مبتلا می‌شود. به طور کلی هموروئید دو نوع درونی و بیرونی دارد که خود آن‌ها به انواع دیگری نیز با توجه به شدت اختلال تقسیم می‌شوند. علت نام‌گذاری آن‌ها بدین شکل بر اساس مشاهده‌ی چشمی علایم و نشانه‌هاست.

در انواع داخلی بواسیر به دلیل داخلی بودن نشانه‌ها و درگیری محیط درونی مقعد و راست روده و از طرفی در انواع خارجی بواسیر یا هموروئید به سبب تظاهر نشانه‌ها بر روی خروجی کانال مقعد به این اسامی نامیده شدند. حالا اگر فرد به یک نوع از بواسیر داخلی مبتلا شود که شدت بیماری در آن باعث خارج شدن زواید گوشتی از کانال مقعد گردد یا به یک نوع هموروئید پرولاپس دچار شده باشد، از آنجا که این نوع خارج ناحیه دهانه مقعد را درگیر کرده بسیار دردناک است.

بواسیر خارجی چیست؟

بواسیر خارجی کاملاً بیرون از مقعد قرار گرفته و به راحتی دیده و احساس می‌شود. این نوع بواسیر معمولاً دردناک و ناراحت‌ کننده است. درد حاصل از آن به دلیل تراکم گیرنده‌های پیام‌رسان درد موجود در دریچه انتهایی کانال مقعد است. با نزدیک شدن به سطح پوست درد بیشتر قابل احساس خواهد بود. بواسیر زمانی رخ می‌دهد که مویرگ‌های مقعد و یا دریچه مقعد متورم و بزرگ شوند.

در بواسیر خارجی رگ‌های زیرین پوست و ۳/۱ انتهایی کانال مقعد دچار آسیب خواهند شد. درد بارزترین نشانه‌ی این نوع بواسیر است زیرا ناحیه‌ی ملتهب دارای گیرنده‌های فراوان درد است که می‌تواند پیام درد را به سرعت به مغز منتقل کند و فرد را آزار دهد. خارش و ایجاد توده در اطراف خروجی مقعد نیز در مراحل پیشرفته‌تر بیماری بروز می‌کند. البته با وجود اینکه خونریزی مختص بواسیر درونی نیست، اما بسته به شدت بیماری و برجستگی ایجاد شده در عروق ممکن است تحت فشار وارده ایجاد شود.

شایع‌ترین علت بواسیر خارجی زور زدن‌های طولانی مدت در هنگام دفع مدفوع خشک و سفت است. زوری که فرد هنگام اجابت مزاج به مقعد خود وارد می‌کند دیواره‌های عروق آن ناحیه را بیش از حد کشیده و نازک خواهد کرد. کشش بیش از حد باعث تضعیف خاصیت ارتجاعی دیواره سیاهرگ‌ها می‌شود. ضعف دیواره‌ها باعث کم شدن توان انقباضی در جهت گردش خون و در نتیجه جمع شدن خون درون رگ‌ها می‌گردد. تجمع خون به صورت ورم و التهاب ناحیه‌ی مقعد بروز می‌کند.

با تمام این تفاسیر مزیت هموروئید خارجی بر سایر انواع آن این است که فرد می‌تواند به دلیل خاصیت درد و تغییر شکلی که در مقعد ایجاد می‌شود، خیلی زودتر متوجه آن شده و با پیگیری به موقع مانع ایجاد عوارض بیشتر شود. هرچند اگر تمام انسان‌ها به سلامت خود در حدی اهمیت می‌دادند که با مشاهده‌ی کوچک‌ترین نشانه‌ای از اختلال در بدن در صدد بررسی و درمان آن برآیند، شاهد وجود امراض در مراحل پیشرفته و خارج از درمان نبودیم.

با پیشرفت هموروئید خارجی قسمت‌های بیشتری از اطراف مقعد دچار التهاب و ورم می‌شود به صورتی که در صورت سازش بیمار با درد و سایر علایم آزاردهنده‌ی آن و عدم اقدام به درمان، دور تا دور دریچه‌ی مقعد برجسته و بیرون زده خواهد شد. با وسیع شدن آسیب، درمان سخت‌تر خواهد شد در حدی که ظاهر زننده‌ی آن جز با اعمال جراحی سنگین برطرف نخواهد شد.

در صورتی‌که مقدار زیادی خون در زواید خارجی هموروئید جمع شود تا مرز پاره شدن نیز پیش خواهد رفت. هموروئید‌های خارجی پیشرفته می‌توانند زمینه را برای ایجاد نوع دیگری از هموروئید خارجی به وجود آورند که به دلیل شدت وخامت و عوارض خطرناکی که می‌تواند برای فرد ایجاد کند به صورت جداگانه تقسیم خواهد شد.باید در نظر داشت که عدم رسیدگی به موقع به بواسیر خارجی مشکلات فرد را چندین برابر می‌کند. زیرا علاوه بر علایم ایجاد شده باید عارضه‌های بر جا مانده در بدن را نیز درمان کرد. در این حالت نه تنها نیاز به صرف هزینه‌های بیشتری هست بلکه زمان‌بر نیز خواهد بود.کنترل علامتی درد یکی از درمان‌های پیشنهادی این نوع بواسیر است.

بواسیر داخلی

بواسیرداخلی یا درونی محدود به بخش انتهایی دستگاه گوارش و داخلی راست روده است که عموماً با نشانه‌ی خونریزی بروز می‌کند. بی‌دردی این نوع هموروئید نیز یک علامت اختصاصی دیگر آن است که از کم بودن گیرنده‌های عصبی درد درون کانال مقعد ناشی می‌شود.

در هموروئید داخلی شاهد درگیری عروق بواسیری داخل راست روده هستیم. این نوع از بواسیر معمولاً کمتر باعث رنجش، درد و ناراحتی فرد می‌شود. اما با هر بار فشار حاصل از اجابت مزاج ممکن است سطح آسیب دیده بیشتر تحریک شود و حتی خونریزی کند.

۳/۲ بالایی راست روده، محلی است که التهاب عروق آن را بواسیر داخلی می‌نامند. معمولاً درد، اولین نشانه‌ی هر بیماری است اما در این اختلال از درد خبری نیست و فرد وقتی متوجه وجود یک مشکل ناشناس در بدن خود می‌شود که با مدفوع خونی یا کاسه توالت آغشته به قطرات خون در هنگام اجابت مزاج روبه‌رو می‌شود. دیدن خون بسیاری از افراد را نگران می‌کند و ذهن آنان را مشغول بسیاری از بیماری‌های مهلک و سرطانی خواهد کرد. زیرا از زمان‌های گذشته در تصور عموم مردم خونریزی از هر ناحیه‌ی بدن، ترسناک و رعب‌آور بوده است. البته ناگفته نماند که درد در این اختلال زمانی بروز می‌کند که آسیب عروقی به قسمت‌های انتهایی دارای گیرنده‌های دردی بیشتر ‌رسد.

اگرچه گفته شده هموروئید داخلی فقط ناحیه‌ی داخلی مقعد را درگیر می‌کند اما در برخی موارد پیشرفت بیماری می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که قسمت‌های وسیع‌تری از جمله بخش‌های انتهایی کانال مقعد و حتی بیرون کانال را ملتهب ‌کند.

انواع درجات بواسیر یا هموروئید داخلی چیست؟

بواسیر داخلی را بر اساس شدت و وسعت اختلالی که در عروق سیاهرگی درون مقعد ایجاد کرده و همچنین میزان بیرون‌زدگی می‌توان به چهار درجه تقسیم کرد.

• هموروئید داخلی درجه یک: در مرحله ابتدایی بواسیر فقط شاهد تورم عروق سیاهرگی درون راست روده هستیم. بسته به شدت ورم و تجمع خون در آن‌ها ممکن است در مواقعی که تحت فشار قرار می‌گیرند به صورت قطره‌ای خونریزی کنند.
• هموروئید داخلی درجه دو: در مرحله دوم پیشرفت هموروئید داخلی در صورتی که فرد بسیار هوشیار و بادقت باشد ممکن است متوجه برآمدگی ناحیه‌ی مقعد به اندازه‌ی یک نخود در هنگام اجابت مزاج شود که پس از دفع مدفوع خود به خود از بین رفته و به درون مقعد بازمی‌گردد.
• هموروئید داخلی درجه سه: در سومین مرحله‌ی بیماری دیگر توده گوشتی ایجاد شده بر روی مقعد قادر به بازگشت خودبه‌خودی به درون کانال نخواهد بود ولی فرد قادر است پس از اجابت مزاج هنگام شست‌وشوی خود آن را با کمک انگشت به درون مقعد بازگرداند.
• هموروئید داخلی درجه چهار: در آخرین مرحله‌ی سیر بیماری هموروئید داخلی آن‌قدر شدت می‌گیرد که توده گوشتی با منشأ درونی کاملاً از مقعد بیرون می‌زند و به هیچ طریقی حتی کمک انگشت به درون کانال روده برنمی‌گردد و برآمده بر روی مقعد فرد باقی ‌می‌ماند. برجستگی ناحیه‌ی مقعد باعث ایجاد ظاهر زشت و زننده‌ای خواهد شد که ممکن است زمینه‌ی شرمساری فرد را در کنار شریک زندگی‌اش فرآهم کند.

هموروئید داخلی اغلب در افرادی با عادات و شیوه‌های زندگی نادرست بروز می‌کند. این نوع هموروئید ناشی از تکرار فشار وارد بر کف لگن است که در زنان باردار به دلیل تحمل فشار جنین و رحم بزرگ شده طی بارداری بیشتر از سایر مردم رویتشده و سبب بروز هموروئید در بارداری م یگردد. در صورتی که در این نوع بواسیر در مراحل ابتدایی سیر خود باشد با درمان‌های دارویی و خانگی قابل درمان خواهد بود .عدم توجه به درمان به موقع و پیشرفت بیش از حد بواسیر داخلی می‌تواند با انواع دیگری از بیماری هموروئید همراه شود و مشکل فرد را دوچندان کند.

بواسیر بیرون‌زده (هموروئید پرولاپس)

گاهی اوقات هموروئید داخلی آن‌قدر پیشرفت می‌کند و بزرگ می‌شود که از دریچه انتهایی مقعد نیز خارج شده و به صورت توده گوشتی نرم بیرون می‌زند. این نوع بواسیر داخلی بیرون زده به سبب درگیری دریچه انتهایی کانال مقعد دردناک خواهد بود. زایده‌ی بیرون زده متحرک و قابل فرو بردن به درون مقعد است. بواسیر بیرون‌زده ناشی از یک هموروئید داخلی است که پیشرفت کرده و به بیرون از کانال مقعد کشیده شده است. چون دیگر امکان درونی نامیدن این بواسیر به دلیل بیرون زدن آن از کانال وجود نداشت، آن را در دسته دیگری به نام پرولاپس یا بیرون‌زده طبقه‌بندی کردند.

نشانه‌های هموروئید بیرون‌زده شامل خارش خفیف با یا بدون سوزش است که احتمال خونریزی نیز دارد. خونریزی ممکن است همراه مدفوع یا به صورت جداگانه بر روی دستمال توالت مصرفی دیده شود. در بیرون‌زدگی‌های شدید و پیشرفته شاهد بروز درد توده‌ی ملتهب قرار گرفته بر روی مقعد خواهیم بود.

در این نوع عکس بواسیر که مشاهده می کنید، فرد قادر نیست تا مدفوع خود را به طور کامل تخلیه کند زیرا توده‌ها صرفاً محدود به بیرون مقعد نیستند و توده‌های برجسته‌ی ایجاد شده درون مقعد مانع انجام کامل عمل اجابت مزاج می‌شوند. این نشانه یک علامت افتراقی برای کمک به پزشک در تشخیص هموروئید خارجی از نوع پرولاپس است. پس همیشه تظاهر توده‌های برجسته بر سطح بیرونی مقعد دلیل بر خارجی بودن نوع آن نیست.

پزشک باید با کمک نشانه‌ها و بررسی داخل کانال با انگشت یا کمک دستگاه‌های دارای دوربین مخصوص این کار به تشخیص قطعی بیماری دست یابد. این هموروئید داخلی پیشرفته به دلایل مختلفی از جمله چاقی، بارداری، فشارخون بالا و استعمال سیگار به وجود می‌آید. هر کدام از این علت‌ها به طریقی متفاوت باعث ایجاد اختلال در عملکرد سیاهرگ‌های درون مقعد می‌شوند.

بواسیر بیرون زده نتیجه‌ی بی‌توجهی فرد به علایم هموروئید داخلی و بی‌دقتی او نسبت به نشانه‌های اختلال به وجود آمده در بدنش است. همیشه پیشگیری بهتر از درمان بوده ولی مردم به دلیل عدم آگاهی از نشانه‌های بیماری‌ها و شدت آسیب‌های وارده در مراحل بعدی، به راحتی از علایم عبور می‌کنند و تا زمانی که مشکلات ناشی از بیماری زندگی‌شان را دچار اختلال نکند با آن کنار می‌آیند و سازش می‌کنند.

بواسیر یا هموروئید ترومبوزه

بواسیر شکننده یک نوع خارجی هموروئید است که به دلیل شدت یافت بیماری به صورت توده‌‌ی پرخون و حساس بیرون زده است. این نوع بواسیر علاوه بر ظاهر زننده‌، بسیار دردناک و گاهی خونریزی دهنده خواهد بود. توده‌ی پرخون و متورم به رنگ آبی متمایل به بنفش ظاهر می‌شود. تورم رگ‌های هموروئیدی خارجی به صورت حاد ممکن است منجر به تجمع خون درون عروق و ایجاد لخته‌ها‌ی خون در توده‌های برآمده شود. این توده‌های حساس و متورم به رنگ آبی مایل به بنفش دیده می‌شوند که بسیار دردناک خواهند بود.

درد ناحیه‌ی مقعد در این نوع بواسیر محدود به حالت نشسته و هنگام اجابت مزاج نمی‌‌شود و فرد در حین راه رفتن، ایستاده و خوابیده احساس ناراحتی می‌کند. گاهی راه رفتن نیز دچار مشکل خواهد شد و فرد به منظور کاهش درد مجبور به راه ‌رفتن اردکی‌ شکل می‌شود.

این نوع بواسیر ممکن است به دلیل نشستن‌های طولانی مدت در شبانه‌روز یا یبوست‌ های مزمن و گاهی بدون علت خاصی ایجاد شود. احتمال بهبود خود به خودی لخته‌ی ایجاد شده طی دو الی سه هفته مراقبت وجود دارد ولی پزشک بسته به شدت التهاب و اندازه‌ی توده‌ی ایجاد شده درمان مورد نظر را در پیش می‌گیرد.

التهاب ناشی از بواسیر خارجی ترمبوزه می‌‌تواند خارش ایجاد کند. تورم بیش از حد توده در مسیر خروجی دستگاه گوارش می‌تواند منجر به کاهش کنترل ارادی فرد بر دریچه‌ی مقعد شود. این ضعف کنترلی باعث نشت خود‌به‌خودی مدفوع خواهد شد.

سطح شکننده دیواره‌ی عروق متورم حساس به لمس هستند، به همین دلیل بیشتر پزشکان در اولین مراحل درمانی توصیه‌ می‌کنند که محل برجسته با یک پد استریل یا گاز به صورت T شکل پانسمان و بسته شود. این کار تا حدودی از اصطحکاک و پارگی توده جلوگیری می‌کند تا توده با رعایت نکات مراقبتی و رژیم غذایی ملین جذب و رفع شود. در صورت کارآمد نبودن این روش پزشک مجبور به استفاده از شیوه‌های تهاجمی‌تر با برش توده و تخلیه‌‌ی دستی لخته‌ها است. البته روش‌های تهاجمی نیز به مراقبت‌های بعد از عمل به منظور جلوگیری از عفونت و عوارض ناشی از جراحی نیاز دارند.

در تمام مراحل پیگیری و درمان بواسیر ترمبوزه فرد می‌تواند از داروهای ضد درد برای تسکین خود تحت نظر پزشک استفاده کند، زیرا درد ناشی از این هموروئید طاقت‌فرسا خواهد بود. نکته مهم و قابل توجه هموروئید ترمبوزه حرکت لخته‌ی ایجاد شده درون توده توسط سیستم گردش خون و ایجاد انسداد در عروق حیاتی دیگر بدن است که می‌تواند خطرناک باشد. پس پیگیری فوری این نوع هموروئید و توجه به علایم خطر ناشی از آن مانند قطع ناگهانی درد بدون هیچ مداخله‌ی پزشکی‌ای حائز اهمیت است.

سخت‌ترین نوع هموروئید که ممکن است یک انسان در طول زندگی خود به آن مبتلا شود، هموروئید ترمبوزه است زیرا علاوه بر نشانه‌های رنج‌آور به درمان مشکل‌تری نیاز دارد. این نوع هموروئید به دلیل لخته‌خون‌های ایجاد شده کمی خطرناک بوده و نیاز به اقدامات درمانی فوری دارد. در نتیجه بی‌توجهی به نشانه‌های این بیماری منجر به پیشرفت آن و تبدیل شدنش به انواع پرخطر و دردسرسازتر خواهد شد که نیاز به درمان‌های مشکل‌تری دارند. پیشگیری یا آغاز درمان در اولین مراحل ایجاد این بیماری، بهترین کمکی است که هر فردی می‌تواند به جای دست و پنچه نرم کردن با مشکل به خود کند.