اسهال یک بیماری بسیار شایع در میان کودکان است. کودکان با دست زدن به کف توالت، اسباب بازی، پستانک و سر شیشه آلوده به عفونت و قرار دادن دست خود یا وسیله در دهان به راحتی در معرض ابتلا به اسهال قرار میگیرند. اسهال بچهها به صورت تغییراتی در حرکات روده، مدفوع شل و آبکی است که با الگوی طبیعی و ظاهری مدفوع در کودکان تفاوت دارد. گاهی اوقات اسهال حاوی خون یا مخاط است.
شناسایی اسهال خفیف ممکن است کمی مشکل باشد، زیرا در کودکان سالم هم تعداد دفعات اجابت مزاج و قوام مدفوع با توجه به سن و رژیم غذایی متفاوت است. برای مثال، نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میکنند و هنوز دریافت مواد غذایی جامد را آغاز نکردهاند، دارای مدفوع شلتری هستند که طبیعی در نظر گرفته میشود. افزایش ناگهانی تعداد دفعات دفع مدفوع و تغییر قوام آن ممکن است نشانه اسهال در نوزادان باشد. با این حال، داشتن مدفوع آبکی در مدت بیش از ۲۴ ساعت هرگز طبیعی نیست.
یک علت شایع اسهال کودکان گاستروانتریت ویروسی یا همان آنفولانزای معده است که با تهوع و استفراغ بروز میکند. بسیاری از ویروسهای مختلف عامل آن میتوانند به راحتی در محیط خانه، مدرسه و مهدکودک همهگیر شوند. اگرچه علائم بیماری فقط چند روز طول میکشد، اما بچههای مبتلا (به خصوص نوزادان) که قادر به مصرف مایعات کافی نیستند، میتوانند در معرض کم آبی بدن قرار گیرند.
عفونت روتاویروس یکی از علل مکرر گاستروانتریت ویروسی در بچه ها است. روتا معمولاً باعث اسهال انفجاری آبکی میشود و در طول زمستان و اوایل بهار به خصوص در مراکز مراقبت از کودکان و بیمارستانهای اطفال شایع است. با این حال، توصیهی به تزریق واکسن آن در نوزادان از حدود ۷۵ درصد موارد عفونت روتاویروس جلوگیری میکند.
کودکان مبتلا به اسهال ممکن است اشتهای خود را از دست بدهند یا دچار کاهش وزن ناگهانی، تب و استفراغ همزمان شوند. اگر اسهال شدید باشد و برای مدت زمان طولانی طول بکشد، احتمال کم آبی بدن افزایش مییابد. نوزادان و کودکان خردسال میتوانند با سرعت بیشتری و گاهی اوقات حتی در مدت زمان کمتر از یک روز دچار کم آبی شوند. کم آبی شدید میتواند منجر به تشنج، آسیب مغزی و مرگ شود. نشانه های کم آبی عبارتند از:
علائم زیر نیز کم آبی شدید را نشان میدهد.
در سراسر جهان و عمدتاً در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم اسهال باعث ۲ تا ۳ میلیون مورد مرگ میشود. در ایالات متحده، اسهال علت حدود ۹ درصد از موارد بستری کودکان زیر ۵ سال در بیمارستانها است
علل احتمالی اسهال کودکان به نوع و مدت زمانی که طول میکشد، بستگی دارد. اسهال حاد کمتر از ۲ هفته و اسهال مزمن بیش از ۲ هفته ادامه مییابد. اغلب موارد اسهال کودکان حاد است. علت اسهال حاد در کودکان بیشتر شامل:
علل ایجاد اسهال مزمن در کودکان نیز شامل:
علل دیگری نیز ممکن است منجر به اسهال در کودکان شوند که البته کمتر شایع هستند. اسهال حاد کودکان میتواند از اختلالات جدیتر مانند آپاندیسیت، درهم فرو رفتگی روده ناشی شود. این اختلالات جدی معمولاً با سایر علائم نگران کننده مانند درد شدید شکم یا تورم، مدفوع خونی، تب و ظاهر بیمارگونه همراه است. گاهی اوقات اسهال به دنبال یبوست ایجاد میشود. وقتی مدفوع سفت در راست روده جمع میگردد، مدفوع نرم از اطراف آن به لباس زیر کودک نشت میکند. اسهال مزمن نیز میتواند از اختلالات مربوط به سوء جذب موادغذایی، فیبروز کیستیک و ضعف سیستم ایمنی (به علت ابتلا به ایدز یا استفاده از داروهای خاص) ناشی شود
برخی علائم اسهال کودک هشدار دهنده و دلیلی برای نگرانی محسوب میشوند که عبارتند از
در صورت بروز هر یک از این علائم در کودکان، حتماً باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند. اگر کودک هیچ علامتی نداشت و به صورت عادی به مصرف نوشیدنی و دفع ادرار روزانه خود ادامه میداد ولی بیش از ۶ یا ۸ دفع مدفوع در روز داشت یا بیشتر از دو روز درگیر اسهال بود نیز باید برای معاینه نزد پزشک برده شود. در اسهالهای خفیف نیازی به مراجعه به پزشک و درمانگاه نیست، ولی کودکان مبتلا به اسهال بیش از ۲ هفته نیز باید بررسی شوند
در مواردی که کودک به اسهال خفیف و ملایم مبتلا است و هنوز هیچ نشانهی هشدار دهندهای بروز نکرده است، معمولاً درمان خانگی میتواند مؤثر باشد. ولی نکته مهم این است که باید از مصرف داروهایی درمانی بزرگسالان در کودکان خودداری شود، زیرا دوز دارو در کودکان با توجه به سن و وزن آنها تعیین میشود. از مصرف دارو در درمان خانگی بدون نظر پزشک باید اجتناب کرد. اقدامات درمانی صحیح خانگی در اسهال کودکان شامل:
پزشکان در اولین ویزیت خود در مورد علائم و سوابق بیماری کودک سؤالاتی میپرسند و پس از انجام یک معاینه فیزیکی با توجه به علتهای احتمالی آزمایشهای تشخیصی دیگری چون آزمایش خون، کشت مدفوع و آزمایش حساسیت را درخواست میکند. بررسی میزان رشد مطلوب کودک نیز یکی دیگر از معاینههاست.
پزشک بیشتر در مورد تعداد دفعات دفع مدفوع، قوام مدفوع و علائم همراه آن مانند تب، استفراغ و درد شکم کودک میپرسد. همچنین در مورد علل بالقوه مانند رژیم غذایی، استفاده از آنتی بیوتیکها، مصرف مواد غذایی یا آب احتمالاً آلوده، تماس با حیوانات باغ وحش یا خزندگان و مسافرت اخیر سؤالاتی مطرح میکند. ترکیب هر یک از نشانهها با هم پزشک را به سوی حدس و گمانی متفاوت سوق میدهد، برای مثال
اسهال خفیف معمولاً تا زمانی که کودک به نوشیدن و خوردن کافی و معمولی خود ادامه میدهد، دلیلی برای نگرانی ندارد. اسهال خفیف در عرض چند روز با مراقبت کامل در خانه، استراحت، و مصرف مایعات فراوان بهبود مییابد. افزایش مایعات و تغییراتی در رژیم غذایی درمان اصلی اسهال کودکان است. نوع درمان دارویی اسهال کودک به علت و شدت آن بستگی دارد. مایع درمانی کودک میتواند به صورت خوراکی یا تزریقی انجام شود. شیر و آب برای جلوگیری از کمآبی بسیار مناسب هستند. محلول ORS معمولاً در کودکان نوپا تجویز نمیشود مگر کودک در مرز کمآبی قرار گرفته باشد. باید توجه داشت استفاده از نوشابه و چای شیرین به دلیل ترکیبات نامناسب و قند فراوانی که دارند، نباید مصرف شوند و استفاده از آنها یک اشتباه رایج در میان برخی والدینها است.
انتخاب مواد غذایی بسیار مهم است. مواد غذایی نشاستهدار راحتتر هضم میشوند. نمونههایی از این غذاها غلات، حبوبات، پوره سیب زمینی، نان سوخاری، برنج و ماکارونی است. چوب شور یا کراکر نمکدار میتواند به تعادل الکترولیت بدن کودک کمک کند. تخم مرغ عسلی نیز هضم آسانی دارد.
پروبیوتیک حاوی باکتریهای سالمی (لاکتوباسیل) است که میتواند جایگزین باکتریهای ناسالم دستگاه گوارش کودک شود. ماست سادهترین منبع پروبیوتیک است. ۶۰ تا ۱۸۰ میلی لیتر ماست دو بار در روز میتواند برای کودک مناسب باشد. مکملهای پروبیوتیک به شکل قرص و کپسول نیز در دسترس هستند.
آنتی بیوتیک و داروهای ضد ویروس در موارد اسهال ناشی از باکتریها و ویروسها به دلیل اینکه اکثر بچهها خودبهخود بهبود مییابند، تجویز نمیشوند. اما آنتیبیوتیکها گاهی اوقات به کودکان نوپا و یا دارای سیستم ایمنی ضعیف برای جلوگیری از گسترش یک عفونت باکتریایی (مانند سالمونلوز) داده می شود.
اگر بیماری توسط یک انگل ایجاد شده باشد، میتوان آن را با داروهای ضد انگلی برای کوتاه شدن دوره بیماری و درمان آن تجویز کرد.
در صورت ابتلا به اسهال مزمن و کم آبی بدن کودک نیاز به بستری در بیمارستان برای کمک به بازگرداندن تعادل الکترولیتی بدن او است.
در صورتی که اسهال کودک ناشی از یک بیماری خاص مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون یا بیماریهای نقص سیسنم ایمنی بدن باشد، باید علاوه بر درمان علامتی کودک اقدامات درمانی برای رفع علت اصلی اسهال که مربوط به یک نوع اختلال جدی است نیز صورت گیرد.
ممکنه وقتی اسهال کودک طولانی میشه نشون دهنده این باشه که بچه کرون داره؟ اگر میشه میتونم بدونم چطور این بیماری تو بچه ها هست؟
بله امکان وجود بیماری کرون در کودکان وجود دارد. اما اسهال کودک تنها علائم این بیماری نیست و برای تشخیص دقیق باید به طور کامل بیمار تحت معاینه قرار گیرد
دختری ۱۰ماهه دارم که دچار اسهال زرد رنگ شده و بخاطر پوشک الان مقعدش زخم هم شده باید چیکار کنیم بچه خیلی بی تابی میکنه
احتمالا کودک به شقاق مقعد مبتلا شده و در اثر ابتلا به اسهال خوب نمی شود. بهتر است هرچه سریعتر به پزشک اطفال مراجعه نمایید.
دکتر برای درمان اسهال کودکان میشه از قرص لوپرامید استفاده کرد؟ یا دوزش باید کمتر بشه؟
خیر لوپرامید داروی درمان اسهال کودک نیست و برای مصرف بزرگسالان تچویز می گردد.
سلام وقت شما بخیر دختر ۴ساله من الان ۲روزه بیرون روی شدید داره و دائم اسهال زرد رنگ داره علتش هم فکر میکنم خوردن الو باشه باید چی بهش بدیم خوب شه
اسهال در کودکان براثر خوردن مواد غذایی یکی از شایع ترین علت های بروز این بیماری است. در صورتیکه با کنترل تغذیه یا رعایت نکات درمانی علائمی از بهبودی در کودک یافت نشد باید به پزشک اطفال مراجعه گردد.
اسهال خونی تو کودکان چقدر خطرناکه دکتر؟ ممکنه کشنده باشه؟
سلام دوست عزیز بستگی به علت بروز بیماری دارد
سلام اقای دکتر من خودم سابقه اسهال خیلی داشتم و معمولا این بیماری رو دارم. الان دخترم هم اینطوری شده و دائم اسهال داره علتش برای چیه و ممکنه ارثی باشه؟
سلام دوست عزیز بله سابقه اختلالات گوارشی ممکن از والدین به فرزندان منتقل شود. بهتر است به متخصص گوارش مراجعه و آزمایش های مربوطه را انجام دهید.
دخترم ۴سالشه و دل پیچه اسهال شدید داره همش معمولا هم اشتها نداره و حتی غذا هم نمیخوره
سلام دوست عزیز شاید کودک شما دچار گرما زدگی یا مسمویت شده سریعا او را به متخصص ببرید.
دکتر برای دل درد اسهال نوشابه مشکی خوبه؟
سلام خیر در زمان دل درد و اسهال نباید هیچگونه نوشیدنی گاز دار استفاده شود
دکتر پسر من ۵سالشه که الان چند روزه دچار اسهال شده و با دارو و این روشها اصلا خوب نشده میشه بدونم باید چیکارش کنیم؟ اسهالش انقدر شدیده که روزی ۴بار شاید هم بیشتر میره دستشویی و الان هم از شدت سوزش و خارش کلا مقعدشو میخارونه ومیگه هم میسوزه و هم خارش داره
سلام ممکن است ایشان دچار اختلال گوارشی، مسمویت یا حساسیت شده باشد بهتر است با مراجعه به پزشک اطفال اقدام نمایید.
بهترین راه برای درمان اسهال کودک ۵ساله چیه دکتر ؟ قرصو شربت کم خطر تره یا آمپول
سلام دوست عزیز البته که معاینه توسط پزشک اطفال بهترین گزینه است. مصرف سرخود دارو خطرناک بوده و گاهی سبب بروز حساسیت نیز می شود.