بیماری شقاق یا فیشر مقعدی چیست؟ و علل ایجاد این بیماری
آیا تا به حال لب شما ترک خورده است؟ اگر به آخرین باری که لب‌تان دچار ترک شده که معمولاً مربوط به فصول سرما است فکر کنید، احتمالاً متوجه می‌شوید که ابتدا پوست لب خشک و سپس شروع به ترک برداشتن کرده است. اگر به ترک لب‌تان بی‌توجهی می‌کردید، خشکی آن به قدری شدت می‌یافت که باعث وسیع و عمیق شدن ترک و در نهایت خونریزی در آن می‌شد. این مثال ساده نمونه‌ی بارزی از یک نوع شقاق بود که می‌تواند بارها برای بدن هر فردی رخ داده باشد.
شقاق یک ترک‌خوردگی باریک با طول و عمق مشخص است که ممکن است در پوست یا یک دیواره‌ی یا غشای مخاطی ایجاد شود. شقاق یک بیماری بسیار شایع است که اگر زود اقدام به پیگیری آن شود می تواند به راحتی درمان شود. بسته به ناحیه‌ای که دچار شکاف یا ترک ایجاد شده است انواع شقاق در بدن انسان ایجاد و نام‌گذاری می‌شود. شقاق مقعدی و شقاق پا، دو شکاف مشترکی هستند که در بدن رخ می‌دهند.
شقاق با نام علمی فیشر فقط یک ترک یا پارگی دیواره‌ی پوشش داخلی بدن یا سطوح خارجی پوست است که نباید با برش اشتباه شود. در شقاق کشش دیواره باعث از هم گسیختگی آن می‌شود که در صورت عدم درمان به موقع به زخم‌های باز بزرگ تبدیل خواهد شد که می‌تواند عضلات زیرین را نیز درگیر کند.
حال اگر این ترک یا پارگی در دیواره‌ی درونی کانال مقعد ـ لوله کوتاه مابین دو دریچه‌ی ابتدایی و انتهایی مقعد که چهار سانتی‌متر انتهایی لوله‌ی گوارشی یعنی راست‌روده را تشکیل می‌دهدـ رخ دهد، شقاق مقعدی نامیده می‌شود. فیشر مقعد یک بیماری شایع است که اغلب با دیگر اختلالات ناحیه‌ی مقعد مانند بواسیر اشتباه گرفته می‌شود.
شقاق مقعدی به شکل یک قطره اشک خطی دردناک و یا ایجاد شکاف در بافت پوششی نرم و مرطوب (مخاط) قسمت انتهایی کانال مقعد ظاهر می‌شود که در کوتاه مدت معمولاً تنها شامل سطح پوششی دیواره‌های داخلی مقعد و در بلندمدت به صورت عمقی‌تر تمام ضخامت مخاط مقعد را درگیر می‌کند. شقاق با شیوع یکسان در هر دو جنس زن و مرد اتفاق می‌افتد. البته احتمال شقاق مقعدی در زنان پس از زایمان و در افراد مبتلا به بیماری کرون بیشتر است. این بیماری اغلب در سنین جوانی و میانسالی رخ می‌دهد. با افزایش سن احتمال ابتلا به فیشر مقعد کم می‌شود. این بیماری در کودکان کمتر از یک سال نیز بسیار دیده می‌شود.
در نیمی از موارد امکان بهبود با خودمراقبتی فرد و اصلاح عادات غلط تغذیه‌ای و جلوگیری از یبوست وجود دارد. با این حال احتمال عود بیماری در صورت تکرار فشار در ناحیه‌ی آسیب دیده هست. شکست درمان طب سنتی شقاق نشانه‌ای برای درمان جراحی آن است. امروزه محققان به شدت دنبال راهی برای پیدا کردن یک درمان دارویی مؤفق و جایگزین درمان جراحی فیشر مقعدی هستند.
علل بیماری شقاق یا فیشر مقعدی
بیماری شقاق یا فیشر در اثر ضربه و فشار به پوشش داخلی دیواره‌ی مقعد هنگام اجابت مزاج یا دیگر علل کشش کانال مقعد ترک یا شکاف ایجاد می‌شود. البته با وجود اینکه علت دقیق شقاق مقعدی ناشناخته است، اما تصور می‌شود که عامل شروع بیماری همین ضربه‌ی سخت به دیواره کانال مقعد است. گاهی اوقات ضربه به دلیل حرکت مدفوع خشک و سفت یا خیلی شل می‌تواند به دیواره‌ی مخاطی مقعد آسیب بزند. افرادی که عضلات دریچه‌ای ناحیه‌ی مقعد تنگ‌تری دارند بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. ایجاد شکاف ناشی از بیماری التهابی روده، عفونت مقعد و تومور از نادرترین دلایل فیشر مقعدی هستند.
افراد با رژیم‌های غذایی غلط و عدم مصرف کافی مواد غذایی پرفیبر مانند میوه و سبزیجات خود را در معرض ابتلا به بیماری فیشر مقعدی قرار می‌دهند. از طرفی جراحی‌های ناحیه‌ی مقعد بعدی و به هر دلیلی فرد را مستعد تنگی دریچه‌ی مقعدی و در نتیجه در معرض روند آسیب ناشی از ضربه‌ی مدفوع سفت و سخت قرار می‌دهد که خود مکانیزم ایجاد یک بیماری شقاق مقعدی است.
بیماران مبتلا به اختلالات زمینه‌ای دریچه‌ی مقعد با احتمال بیشتری دچار آسیب شکاف و ترک مقعدی طی ضربه به آن خواهند شد. طی مطالعات انجام شده بیشتر افراد مبتلا به شقاق مقعدی، حداقل به یک بیماری زمینه‌ای دریچه‌ی مقعدی مبتلا هستند. بزرگ شدن غیر طبیعی عضلات دریچه‌ای مقعد یکی از اختلالات شایع زمینه‌ای این ناحیه است که باعث ایجاد فشار در کانال حتی در مواقع استراحت عضلات می‌شود. در واقع بیشتر افراد مبتلا به فیشر این اختلال فشار مضاعف را همیشه حتی در حالت استراحت عضله نیز دارند. احتمال ایجاد فیشر در ناحیه‌ی خط وسط دیواره‌ی پشتی کانال مقعد به دلیل ضعف و حساسیتی که دارد، بیشتر است.
برای بیشتر افراد این سؤال پیش می‌آید که چرا با وجود توانایی بدن در بهبود خود‌به‌خودی زخم‌های کوچک در بیشتر موارد نمی‌تواند ترک کوچک موجود در مخاط مقعد را برطرف کند و بیماری ماه‌ها طول می‌کشد؟ جواب آن بسیار ساده است زیرا عواملی درون محیط مقعد مانع بهبود خودبه‌خود ترک خواهند شد. یکی عبور مدفوع که با هر بار اجابت مزاج منجر به سایش و تحریک فیشر خواهد شد و دیگری انقباضی که در عضلات دریچه‌ی مقعد اتفاق می‌افتد خونرسانی به محل فیشر را کم و درنتیجه احتمال گردش خون در بافت‌های آسیب‌دیده آن و اطرافش را کم و بهبودی را به تأخیر می‌اندازد. بدین ترتیب علت‌های اساسی ایجاد بیماری فیشر شامل:
- اسهال‌های طولانی مدت
- یبوست‌های مزمن (بیشتر در بزرگسالان)
- عادت تمیز کردن مقعد به صورت خشن با دستمال‌های زبر
- رابطه‌ی جنسی مقعد
- عضلات دریچه مقعدی بیش از حد تنگ
- بارداری
- سرطان راست روده
- بیماری‌های التهابی روده و بیماری‌های مقاربتی
- بیماری کرون
- خاراندن مقعد (به صورت یک حرکت پاسخی خارش ناشی از انگل روده‌ای مانند کرمک)
- آسیب مقعد هنگام زایمان سخت
- علائم و نشانه‌های بیماری شقاق یا فیشر مقعدی
- بهترین روشهای درمان شقاق یا فیشر
- درمان خانگی شقاق یا فیشر مقعدی
- درمان دارویی شقاق یا فیشر مقعد
- درمان شقاق یا فیشر مقعد با طب سنتی
- درمان شقاق مقعدی با عسل
- عکس شقاق مقعدی
