علت کیست مویی یا سینوس پیلونیدال و راه های پیشگیری از این بیماری
احتمالاً کلمه‌ی سینوس را همراه با بینی شنیده‌اید اما سینوس به معنی کانال یا حفره می‌تواند در هر جایی از بدن وجود داشته باشد. کیست مویی یا سینوس پیلونیدال (PNS) به شکل سوراخ کوچک، تونل یا گودال است که در شکاف بالای خط باسن و پایین استخوان دنبالچه قرار دارد. سینوس پیلونیدال یک مشکل مزمن پوستی حاوی مو است که با یک یا چند دهانه‌ی کوچک به سطح پوست باز می‌شود و می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند. سینوس پیلونیدال یک بیماری خوش خیم است و در ابتدا هیچ ارتباطی با سرطان ندارد. این سینوس اغلب موارد می‌تواند آلوده و عفونی شود. در واقع این سینوس یک کانون عفونت برای بافت‌های اطراف محسوب می‌شود. در صورت عفونت ممکن است چرک و ترشحات خونی با بوی نامناسب از آن تراوش کند. سوراخ سینوس پیلودنیال آلوده به شکل کیست یا آبسه پیلونیدال ظاهر می‌شود. به ندرت ممکن است یک سینوس پیلونیدال در سایر قسمت‌های بدن ایجاد شود ولی در زیر بغل و عانه نیز رویت شده است.کیست مویی بیشتر در مردان و افراد جوان رویت می‌شود. همچنین در افرادی که عادت به نشستن زیاد دارند، مانند رانندگان تاکسی شایع تر است. در کودکان نادر است و در مردان با شرایط یکسان چهار برابر بیشتر از زنان رخ می‌دهد.
این بیماری برای اولین بار در سال ۱۸۸۰ تشخیص داده شد و به دلیل فاصله کوتاه آن از مقعد و شبیه لانه‌ای از مو بودن سینوس پیلونیدال نام گرفت. در طول جنگ جهانی دوم به دلیل وضعیت همیشه نشسته در رانندگان جیپ، این بیماری با نام دیگر «بیماری جیپ» شناخته شد.
این بیماری آن‌قدر واضح است که نیاز به روش تشخیصی خاصی ندارد و پزشک با مشاهده به راحتی به وجود آن پی می‌برد. برای درمان این بیماری حتماً نباید منتظر نشانه‌ها و علائم آزاردهنده شد، به منظور جلوگیری از پیشرفت سینوس پیلونیدال بهتر است اقدامات درمانی آن را سریع‌تر شروع کرد. هرچند محل و موقعیت و همچنین ظاهر این بیماری منجر به خجالت و شرمساری در افراد مبتلا می‌شود ولی باید به این اتفاق همانند یک جوش یا خال نگاه کرد و خود را به خاطر وجود آن سرزنش نکرد.
علت کیست مویی یا سینوس پیلونیدال
اگرچه هنوز علت دقیق بیماری کیست مویی یا سینوس پیلونیدال شناخته شده نیست، اما حدس و گمان‌ها نشان از این مدعا دارد که علت آن اکتسابی و ترکیبی از تغییرات هورمونی پس از بلوغ، رشد مو و اصطکاک ناشی از لباس طی نشستن طولانی‌مدت است.
هورمونهای جنسی برای اولین بار در سن بلوغ تولید می شوند که با تحت تأثیر قرار دادن غدد سباسه ممکن است آغازگر بیماری پیلونیدال باشند. از طرفی فعالیت‌هایی که باعث اصطکاک می‌شوند، موهای در حال رشد در منطقه را مجبور به پسرفت در زیر پوست می‌کنند. بدن به صورت ذاتی موهای زیر پوستی را به عنوان یک جسم خارجی تلقی می‌کند و یک پاسخ ایمنی نسبت به آن راه می‌اندازد. این پاسخ ایمنی می‌تواند به شکل کیست در اطراف موها بروز کند. پوست تحریک شده متورم، قرمز و دردناک خواهد شد.
احتمال ابتلا به بیماری سینوس پیلونیدال در صورت داشتن برخی شرایط افزایش پیدا می‌کند که شامل:
- شغل کم تحرک: کارهای کم تحرک و نشسته مانند کارمندی و رانندگی باعث اصطکاک پوستی بیشتر در ناحیه‌ی پشت و نشیمن‌گاه در خواهند شد.
- اضافه وزن یا چاقی: چاقی ازیک طرف منجر به کم تحرکی فرد و از طرفی دیگر باعث تعریق همیشگی گودی باسن می‌شود و از این طریق بر احتمال کیست مویی می‌افزاید.
- سابقه‌ی خانوادگی: رویت شده این بیماری در سایر اعضای خانواده در بیش از یک سوم موارد وجود دارد.
- وجود سوراخ مادرزادی انتهای دنبالچه‌ای: این سوراخ شرایط را برای گیر افتادن مو مساعد می‌کند.
- پر مویی یا داشتن موهای مجعد و درشت: تراکم بالای موهای در یک ناحیه احتمال گیر افتادن‌شان در پوست زیاد می‌کند.
- ضربه به ناحیه پایین کمری: مثلا ضربه به ناحیه‌ی نشیمن‌گاه طی سقوط و آسیبی که طی ضربه در بافت‌ها ایجاد شده است.
- سن: سینوس پیلونیدال می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در بزرگسالان جوان بین سنین ۱۵ تا ۴۰ سال شایع‌تر است.
- جنس مذکر: به دلیل داشتن مقدار بیشتری مو نسبت به زنان با احتمال بیشتری در معرض خطر این کیست مویی هستند.
- پوشیدن لباس‌تنگ: لباس‌های تنگ و چسبان میزان اصطکاک را بیشتر و فرد را مستعد سینوس پیلونیدال می‌کند.
- بهداشت فردی ضعیف: عدم رعایت بهداشت به خصوص در ناحیه‌ی مقعد و اطراف آن منجر به آلودگی پوستی و قرار گرفتن در معرض عفونت کیست مویی خواهد شد.
علت آغاز فرآیند ایجاد کیست مویی هر چیزی که باشد، این کیست در نتیجه‌ی گیر افتادن مو زیر پوست و سپس التهاب و تحریک بافتی ناحیه ایجاد می‌شود که در صورت آلودگی می‌تواند چرک کند و باعث رنجش فرد شود.
راه های پیشگیری از کیست مویی یا سینوس پیلونیدال
با توجه به این که کیست مویی یک اختلال ساده دردسرآفرینی است که فقط به دلیل رعایت نکردن اصول بهداشتی و سبک نادرست زندگی با بروز درد فراوان و نداشتن درمانی جزء جراحی ایجاد می‌شود، معقولانه است تا با آموزش صحیح سطح آگاهی افراد را بالا برده و از بروز آن جلوگیری نمود. همیشه اقدامات پیشگیرانه از بیماری‌ها راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر بوده و به نفع سلامتی افراد است.
معمولاً کیست مویی در مراحل اولیه بدن هیچ علائمی شروع به شکل‌گیری می‌کند و فرد تازه زمانی متوجه بروز آن می‌شود که کار از کار گذشته و مشکل وارد مرحله‌ی حاد خود شده است. البته در برخی مواقع نیز با علائم عمومی‌ای چون تب، درد مفاصل و عضلات و یا ناراحتی ظاهر می‌شود. این علائم معمولاً از باکتری آلوده‌کننده‌ی سطح پوست ناشی می‌شود. گاهی اوقات علائم تا بروز درد و قرمزی محل و تشکیل آبسه و حتی تخلیه خود به خودآن پیش می‌رود. مناسب‌ترین اقدامات پیشگیرانه کیست مویی شامل:
- بهترین راه برای در امان ماندن از این شرایط و جلوگیری از عود کیست پیلونیدال از بین بردن عامل اصلی ایجاد کننده آن یعنی موهای ناحیه‌ی انتهایی کمر است. کوتاه نگه داشتن مداوم موهای زاید این ناحیه یا لیزر و از بین بردن دائمی آن‌ها بهترین اقدام پیشگیرانه ممکن است؛
- یک راه پیشگیری مناسب دیگر استفاده از صابون‌های ضد باکتری و یا گلیسیرین برای پاک کردن این منطقه از هر گونه باکتری است. صابون باید به اندازه کافی و نه بیشتر استفاده شود تا منافذ پوست را مسدود نکند. مالیدن آرام صابون بر روی پوست ناحیه از عفونت منطقه جلوگیری می‌کند. البته باید دقت نمود که پس از اتمام شست‌وشو هیچ اثری از صابون بر روی منطقه باقی نماند و ناحیه کامل خشک شود. بنابراین استحمام روزانه می‌تواند بسیار مفید باشد؛
- از طرفی دیگر باید تا جای ممکن از کم‌تحرکی و نشستن بر روی ناحیه‌ی دنبالچه خودداری کرد، زیرا این کار می‌تواند موهای ناحیه را تحریک کند تا به سمت داخل پوست برگشته و باعث عفونت و ایجاد کیست مویی شوند. پوشیدن لباس‌های گشاد و راحت نیز می‌تواند در پیشگیری از کیست مویی مؤثر باشد؛
- کاملاً آشکار است که چاقی و اضافه وزن باعث افزایش میزان تعریق این افراد به خصوص در چین‌های بدن می‌شود. تعریق ناحیه‌ی ایجاد کیست مویی فرد را مستعد بروز کیست پیلونیدال برای اولین بار یا عود آن خواهد کرد. بنابراین داشتن یک رژیم غذایی متعادل و در پیش گرفتن یک برنامه‌ی اساسی کاهش وزن همراه با ورزش و تحرک بدنی می‌تواند احتمال به وجود آمدن سینوس پیلونیدال را کاهش دهد.
در صورت بروز عفونت و تشکیل آبسه پیلونیدال نیز هنوز می‌توان با اقداماتی از پیشرفت و سخت شدن روند بهبودی آن با در پیش گرفتن اقدامات درمانی به موقع جلوگیری نمود. در صورتی که آبسه‌ی ایجاد شده به صورت خود به خود تخلیه نشد، بهتر است هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه نمود تا آن را تحت بی‌حسی موضعی و یک جراحی ساده تخلیه کند. در این موارد درمان آنتی‌بیوتیکی کمکی برای تسریع بهبودی لازم است.
در صورتی که کیست به تازگی ایجاد شده و هنوز عفونت نکرده باشد نیز می توان با کمک حمام آب گرم یا نشستن در وان یا لگن محتوی آب و نمک از درد و التهاب بیشتر آن پیشگیری کرد. درمان های طبیعی دیگر مانند زردچوبه نیز به سبب داشتن خواص ضد التهابی و روغن درخت چای به دلیل خاصیت ضد‌عفونی‌کنندگی می‌تواند در پیشگیری از پیشرفت و وخیم‌تر شدن مشکل مفید باشند.
با وجود تمام این اقدامات این اختلال در صورت بروز به درمان پزشکی از جمله جراحی نیاز دارد تا صد در صد بهبود یابد.
