درمان شقاق با لیزر؛ بدون عمل جراحی و عوارض

درمان شقاق مقعدی یکی از نگرانی های بسیاری از بیماریان مبتلا به این عارضه می باشد. در این مطلب با معرفی انواع روشهای بهبودی این بیماری با کمترین دوره نقاهت و درد از جمله عمل شقاق، فیشرکتومی، اسفنکتروتومی، اتساع و درمان شقاق با لیزر و دیگر روشهای موجود مطالعه خواهیم نمود تا بیماران عزیز بتوانند با مزایا و معایب هرکدام از این روشها آشنا شوند.

لیزر شقاق

لیزرشقاق یکی از این روش‌های کم‌تهاجمی جدید است که امروزه در درمان بسیاری از بیماری‌ها ایفای نقش می‌کند و در برخی بیماری‌ها حتی توانسته جایگزین اعمال جراحی سنگین و پرعارضه شود. هر چند به دلیل نوین بودن استفاده از آن در این زمینه هنوز نتوانسته به اندازه‌ی اعمال جراحی فیشر مقعدی خودنمایی کند، اما کمترین مزیت آشکار آن نداشتن عارضه‌ی بی‌اختیاری مدفوع و گاز روده است.
از دیگر مزایای درمان شقاق با لیزر انجام آن تحت بی‌حسی موضعی نه بی‌هوشی عمومی و به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان است. در این روش برای دیدن محل شکاف یک وسیله به نام اسپکولوم را درون مقعد قرار می‌دهند و سپس آن را باز و تنظیم می‌کنند. بدون دست‌کاری و تحریک محل ترک مقعد با استفاده از اشعه‌ی لیزر ناحیه‌ی آسیب‌دیده را ترمیم می‌کنند.

میزان درد، خونریزی و ابتلا به یبوست در افرادی که عمل شقاق به روش لیزر را انجام داده بودند، به طور قابل توجهی بهبود یافته بود. از طرفی در هیچ کدام از بیماران، بیماری فیشر مقعد تا یک سال پیگیری عود نکرده بود. این بررسی نشان داد که درمان شقاق یا لیزر شقاق روشی ساده، امن و مؤثر است که می‌تواند با بی‌حسی موضعی در یک مرکز درمانی با حداقل عوارض ممکن بعد از عمل انجام شود.
هرچند برای اثبات این مسئله نیاز به مطالعات و بررسی‌های بیشتر وجود دارد تا بتواند به صورت کامل جایگزین روش‌های سنگین عمل جراحی فیشر مقعد شود.

لیزر درمانی تازه‌ ترین تکنیک مدرن برای درمان شقاق مقعد است. در آینده‌ی نزدیک لیزر می‌تواند تبدیل به جایگزین مناسبی برای روش‌های دیگر شود.

مزایای لیزر بهترین روش درمان شقاق

امروز استفاده از لیزر به عنوان روشی موثر و پیشرفته بدون هیچ عارضه ای می تواند در درمان شقاق مفید باشد، لیزر شقاق بستگی به میزان عود بیماری دارد در صورتی که این بیماری در مرحله حاد قرار داشته باشد می توان آن را توسط عمل شقاق با لیزر نیز درمان نمود و اگر بیماری در حالت مزمن قرار داشته باشد نیاز به اشعه پرتوان است.

برخی از مزایای درمان شقاق با لیزر به این شرح است:

• بدون درد و خونریزی : انجام لیزر شقاق بدون هیچ گونه درد و خونریزی است زیرا که لیزر شقاق عروق آسیب دیده را ترمیم نموده و خونریزی آنها جلوگیری به عمل می آورد همچنین میزان درد با استفاده از این روش به حداقل کاهش پیدا می کند.
• بدون نیاز به بیهوشی : برای انجام انواع روش های جراحی شقاق نیاز به تزریق دارای بیهوشی می باشد، این دارو همراه با عوارض بسیاری برای بدن است و استفاده از آن جز در موارد ضروری توصیه نمی شود اما انجام درمان شقاق با لیزر نیاز به بیهوشی نیست بلکه می توان با استفاده از بی حسی موضعی این عمل را انجام داد.
• بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان : برای انجام عمل شقاق نیاز به بستری شدن در بیمارستان و انجام آزمایشاتی قبل از انجام عمل می باشد اما انجام لیزر به صورت سرپایی صورت می گیرد و نیازی به بستری شدن نخواهد بود.
• عدم ابتلا به بیماری های ویروسی : انجام عمل جراحی باز هر چند که در محیط استریل صورت می گیرد ولی با این حال ریسک ابتلا به بیماری های ویروسی نظیر هپاتیت و یا ایدز را افزایش خواهد داد در صورتی که انجام لیزر بدون ایجاد برش مانع از ابتلا به بیماری می گردد.
• جلوگیری از عوارض این بیماری : تجربه نشان داده اغلب بیماران پس از انجام روش های جراحی یا عمل شقاق دچار بی اختیاری مدفوع و گاز های روده می شوند از همین روی انجام روش جراحی به ندرت صورت می گیرد. ولی درمان شقاق با لیزر بدون هیچ گونه عارضه ای خواهد بود.
• عدم نیاز به طی کردن دوره نقاهت : لیزر شقاق نه تنها نیاز به بستری شدن در بیمارستان ندارد بلکه نیازی به زمان برای طی کردن دوره نقاهت نیز نخواهد بود و فرد می تواند بلافاصله به محل کار و روال عادی زندگی بازگردد.
• عدم نیاز به پانسمان : یکی دیگر از مشکلاتی که انجام روش های جراحی شقاق با خود به همراه می آورد نیاز به پانسمان کردن است که در درمان شقاق با لیزر این مشکل وجود ندارد.
• هزینه کمتر : یکی از مواردی که باید در درمان با لیزر در نظر بگیرید این است که بیمه هزینه آن را تقبل نمیکند اما با این حال لیزر هزینه ای کمتر نسبت به انجام عمل جراحی شقاق دارد.

هزینه جراحی شقاق با لیزر

لیزر شقاق نسبت به روش جراحی از مزیت های بالایی برخوردار است و راهی مناسب برای تمام افرادی است که از عوارض عمل شقاق و دوره نقاهت طولانی مدت آن دوری می کنند. لازم به ذکر است که هزینه لیزر شقاق نیز از همین دسته مزایا می باشد درست است که تحت پوشش بیمه قرار نمی گیرد اما به دلیل انجام شدن در کلینیک و حذف کردن هزینه های اضافی هنگام عمل جراحی، کاملا مقرون به صرفه می باشد.

جراحی شقاق یا فیشر مقعد

شکست در درمان طبی شقاق حاد یا حضور یک شقاق مزمن نشانه‌ی مداخله جراحی است. در واقع فرد وقتی به عمل جراحی برای شقاق مقعدی خود نیاز پیدا می‌کند که سایر درمان‌های دارویی و رفتاری برای او مؤثر و کارساز واقع نشده باشد یا شدت بیماری آن‌قدر پیشرفته و وسیع باشد که به درمان طبی پاسخ ندهد. البته باید در نظر داشت که برای تجویز جراحی باید به سابقه‌ی سایر مشکلات در فرد نیز توجه کرد و نسخه‌ی هر فردی را منحصر به خود او پیچید. به طور مثال ناتوانی در کنترل دفع مدفوع یا ابتلا به سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر برای عمل جراحی ممنوعیت ایجاد می‌کند، زیرا جراحی می‌تواند بر کنترل ارادی فرد اثرات منفی داشته باشد.
پزشک برای اطمینان از نبود مانعی در انجام جراحی اقدام به انجام آزمایشاتی در فرد از جمله آندوسکوپی و بررسی عضلات کف لگن فرد می‌کند. آندوسکوپی برای رد کردن شرایط پزشکی مؤثر بر بخش‌های مختلف دستگاه گوارش از جمله روده، معده، روده‌ی کوچک و بزرگ است. بررسی عضلات کف لگن نیز برای تشخیص مشکلات احتمالی در کنترل اجابت مزاج فرد است که در صورت نیاز توسط فیزیوتراپی اصلاح شود.
دو نوع جراحی برای درمان شقاق مقعد وجود دارد که هر یک با مکانیزمی جداگانه به بهبود بیماری کمک خواهند کرد. انتخاب هر کدام از آن‌ها به تشخیص علت ایجاد کننده این بیماری در فرد بستگی دارد. این دو روش عبارت اند از:

عمل شقاق به روش اسفنکتروتومی باز

یکی از روش‌های جراحی شقاق، درمان شقاق یا فیشر مقعد به روش اسفنکتروتومی است که با ایجاد کاهش در فشار عضلانی مقعد به بهبود گردش خون و در نتیجه درمان شقاق مقعد کمک می‌کند. در اغلب موارد، وجود فشار مداوم عضلانی مقعد به علت گرفتگی عضلات دریچه‌ای آن منجر به فیشر در مقعد فرد می‌شود.

در این روش پزشک بدون انجام عملی بر روی خود شقاق مقعد با برداشتن بخش کوچکی از عضله دریچه‌ی مقعدی بیماری فرد را با رفع علت به وجود آورنده آن درمان می‌کند. احتمال تکرار فیشر مقعدی در این روش نادر و کم‌تر می شود. اسفنکتروتومی تحت بی‌هوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی به دو روش باز و بسته انجام می‌شود.

درمان شقاق به شیوه اسفنکتروتومی بسته

در روش عمل جراحی اسفنکتروتومی داخلی یا بسته، با یک تیغه شیار جانبی ایجاد، پس از آن عضله‌ی دریچه‌ای بیرون کشیده شده و قسمتی از دریچه‌ی داخلی بریده می‌شود. دقت و مراقبت برای کاهش آسیب به مخاط مقعد برای جلوگیری از فیستول لازم است. برش ایجاد شده در روش بسته به وسعت فیشر مقعدی خواهد بود.

عمل جراحی برداشت اسفنکتر داخلی، روشی است که در آن با ایجاد یک برش کوچک در عضله دریچه‌ی داخلی مقعد درد و فشار موجود در داخل کانال مقعد را کاهش می‌دهند تا اجازه دهد شقاق یا زخم شقاق مقعد بهبود یابد. در حال حاضر اسفنکتروتومی، یک عمل جراحی انتخابی (بدون خطر بی اختیاری مقعد) و روز برای شقاق مقعد است. این روش را می توان تحت بی‌هوشی عمومی یا نخاعی بیمار انجام داد. درد ناشی از این عمل جراحی معمولاً خفیف است و عارضه‌ی آن از عوارض بیماری فیشر مقعدی کمتر است. عمل جراحی ممکن است منجر به یک ناتوانی موقت در کنترل گاز روده، نشت مدفوع خفیف یا عفونت شود. اما در اکثر موارد بهبودی کامل شکاف طی ۸ هفته بعد از عمل جراحی صورت می‌گیرد.

نحوه انجام عمل شقاق به شیوه اسفنکتروتومی

اسفنکتروتومی به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری فرد در بیمارستان انجام می‌شود و فرد می‌تواند در همان روز جراحی به خانه بازگردد. به طور معمول، درد بعد از عمل در هر دو روش باز و بسته اسفنکتروتومی خفیف است. تقریباً بلافاصله بعد از جراحی درد ناشی از فیشر مقعد کاهش می‌یابد. به غیر از محدودیت‌هایی که گیجی ناشی از بی‌هوشی برای فرد ایجاد می‌کنند، امکان بازگشت به فعالیت‌های روزمره وجود دارد. فرد با توصیه‌ها و مراقبت‌های لازم بعد از عمل که توسط پزشک توضیح داده می‌شود، ترخیص خواهد شد.

درمان شقاق به روش دیلاتاسیون

با پیشرفت علم روش‌های درمانی مختلفی برای درمان شقاق به کار گرفته شده است که یکی از قدیمی‌ترین آن‌ها روش اتساع دریچه‌ی مقعد یا همان روش دیلاتاسیون است. در روش دیلاتاسیون فیشر مقعد، جراح با ایجاد کشش دستی در کانال و دریچه‌ی مقعد سعی می‌کند تا فشار موجود بر روی دیواره‌ و دریچه‌ی مقعد را کم و عضلات آن را کمی شل و رها کند. روش اتساع مقعد به دلیل خطرات و عوارض غیر قابل قبولی که داشت خیلی زود جای خود را به روش‌های نوین جراحی شقاق مقعد داد.
آمار بالای شکایت از بی‌اختیاری گاز روده و بی‌اختیاری مدفوع باعث شده تا بسیاری از جراحان ریسک انجام این جراحی را برای درمان شقاق مقعد بیماران‌شان نپذیرند.

نحوه‌ی انجام

این روش درمانی پر عارضه‌ی فیشر مقعد تحت بی‌حسی موضعی یا بی‌هوشی عمومی قابل انجام است. در روش دیلاتاسیون مقعد جراح با کمک فشار دست خود به آرامی شروع به باز کردن دریچه‌ی مقعد و ایجاد کشش در دیواره‌های آن می‌کند. هدف جراح از کشیدن دو طرفه‌ی دریچه‌ی مقعد و باز کردن آن بیش از حد طبیعی، برداشتن و کاهش فشار موجود در ناحیه‌ی مقعد است. در صورت انجام شدن این روش به صورت دقیق و صحیح می‌تواند در کاهش درد فوری شقاق مقعد بسیار مؤثر باشد.
در واقع جراح برای سهولت کار پس از پوشیدن دستکش از مواد ژل لغزنده و روان‌کننده در ناحیه استفاده می‌کند. سپس با استفاده از انگشتان دست دیواره‌ی مقعد را با اعمال فشار متوسط و صحیح ماساژ می‌دهد. حرکت دورانی ماساژ همراه با اعمال فشار رو به بیرون باعث اتساع عضلات مقعد و باز شدن دریچه خواهد شد. در صورتی که فشار دست معقول بوده و ناگهانی وارد نشود، آسیبی به فیبرهای عضلانی وارد نخواهد شد و از پارگی آن جلوگیری می‌شود. اما نتایج آماری نشان داده هر جراحی توان کنترل فشار دست و انجام آن بدون آسیب بافت عضلانی را ندارد.

عوارض ناشی عمل جراحی دیلاتاسیون مقعد

همانند بسیاری از جراحی‌های گوارشی روش دیلاتاسیون نیز دارای خطرات و عوارضی است که قبل از رضایت دادن به انجام باید از آن‌ها آگاه شد. خطرات و عوارض ناشی از این روش عبارتند از:

• بی اختیاری مدفوع و گاز روده یا نشت مقعد به دلیل نیروی وارد شده‌ی بیش از حد بر دریچه‌ی مقعد؛
• آسیب به اسفنکتر مقعد
• پاره شدن بافت رکتال
• لخته شدن خون
• میزان شکست بالا

بنابراین به سبب خطرات و عارضه‌های جبران‌ناپذیر و نامعقول بیش‌ از حد جراحان اغلب ترجیح می‌دهند تا دیگر روش‌های کم‌تهاجمی‌تر را به بیماران خود به جای این روش پیشنهاد دهند. زیرا سایر روش‌ها علی‌رغم خطر کم‌تر، میزان مؤفقیت بیشتری خواهند داشت. معمولاً پزشکان بهترین روش درمانی را با توجه به شرایط شقاق یا فیشر مقعد فرد پیشنهاد خواهند کرد.

اتساع دریچه‌ی مقعد

روش اتساع دریچه‌ی مقعد همان‌طور که از نامش مشخص است، با ایجاد کشش دریچه‌ی عضلانی مقعد و اتساع آن تحت بی‌هوشی عمومی برای رفع تنگی دریچه‌ی مقعد در افرادی که به آن مبتلا هستند، استفاده خواهد شد. کشش دریچه و اصلاح ناهنجاری موجود در آن به درمان شقاق مقعدی که به علت آن ایجاد شده است کمک می‌کند. میزان کشش و مدت زمان آن در جراحان مختلف، متفاوت است. با وجود این‌که کشش می‌تواند به تسکین علامتی شقاق مقعد نیز کمک کند ولی این روش به دلیل عوارضی بالایی که دارد امروزه به ندرت انجام می‌شود.

درمان فیشر به روش فیشرکتومی

در این روش شکافی که در نتیجه‌ی فیشر مقعد ایجاد شده است را با کمک ایجاد برش برداشته و ترمیم می‌کنند، برای بالا بردن اثر بخشی این روش معمولاً همراه با عمل برش و برداشت قسمتی از عضله‌ی دریچه‌ی داخلی مقعد انجام می‌شود.

مراقبتهای بعد از جراحی شقاق یا فیشر مقعد

پس از جراحی شقاق مقعدی و برداشت دریچه‌ی داخلی مقعد، برای کمک به درمان شقاق مقعدی که با سایر درمان‌ها بهبود نیافته است، استفاده می‌شود. فرد برای بهبود سریع تر نیاز به مراقبت‌های خاص بعد از عمل دارد. اکثر افرادی که این جراحی را انجام داده‌اند، متوجه کاهش یا از بین رفتن درد ناشی از عمل شقاق مقعد بلافاصله یا طی چند روز پس از جراحی شده‌اند. نگرانی از اجابت مزاج بعد از عمل جراحی کاملاً طبیعی است زیرا مدفوع باید از روی ناحیه‌ی زخم جراحی عبور کند، پس احتمالاً دردناک خواهد بود.
فرد با توصیه‌هایی برای مراقبت بعد از عمل جراحی شقاق ترخیص می‌شود که شامل:

• رژیم غذایی پر فیبر و مصرف مایعات فراوان و فیبر برای کمک به نرم شدن مدفوع و جلوگیری از یبوست که برای رد شدن راحت‌تر مدفوع از روی ناحیه‌ی زخم جراحی شقاق باید رعایت شود.
• غذاهای کم‌چرب مانند برنج ساده، مرغ کبابی، نان تست و ماست مناسب‌تر است.
• حمام نشیمنگاهی: حمام نشسته‌‌ی در ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر آب گرم مدت ده تا بیست دقیقه دو الی سه بار در روز به خصوص پس از اجابت مزاج سپس خشک کردن آن به تمیزی ناحیه و آرامش عضلات کف لگن کمک می‌کند.
• راه‌رفتن و پیاده‌روی با افزایش خونرسانی به کف لگن و جلوگیری از یبوست روند بهبودی و درمان را سریع‌تر می‌کند.
• رعایت بهداشت: امکان دوش و حمام ایستاده از روز بعد عمل وجود دارد که پس از آن باید ناحیه‌ی مقعد را به صورت کامل با یک حوله تمیز و مخصوص خشک کنید.
• جلوگیری از ایجاد حساسیت: از مصرف صابون‌های معطر و محرک در ناحیه مقعد خودداری شود.
• مصرف مکمل ملین: با نظز پزشک در صورت به تأخی افتادن اجابت مزاج طی سه روز بعد از جراحی منعی ندارد.
• آمادگی جسمانی: توجه به میزان خواب و استراحت خود، در صورت احساس خستگی بیشتر استراحت کنید، خواب کافی به بهبودی کمک خواهد کرد.

همچنین پزشک بیمار را از علایم طبیعی و غیر طبیعی بعد از عمل آگاه می‌کند تا در صورت بروز نگران نشود و اقدامات لازم را انجام دهد. این علائم شامل:

• در صورت تمایل به مصرف داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای حتماً دوز مصرفی آن را از پزشک خود بپرسید و از مصرف انواع حاوی کدئین بپرهیزید؛
• خروج ترشحات خون‌آلود از محل جراحی تا چند روز بعد از عمل و زمان بهبودی زخم طبیعی است ولی طول کشیدن آن بیش از دو هفته نیاز به بررسی دارد؛
• درمان آنتی‌بیوتیکی باید به طور کامل مصرف شود، حتی در صورتی که فرد احساس بهبودی کند ولی هنوز چندتا از قرص یا کپسول‌های تجویزی باقی مانده باشد؛
• احتمال باز شدن زخم و خونریزی مویرگی فعال نادر است، اما در صورت بروز نیاز به دوخت و بخیه مجدد دارد؛
• احتمال از دست دادن موقتی کنترل اجابت مزاج و گاز روده نیز وجود دارد که با گذشت زمان بهتر می‌شود.

سرعت بهبودی کامل پس از عمل شقاق در افراد مختلف متفاوت است اما اکثر مردم می توانند فعالیت روزمره (مانند رانندگی) خود را طی ۱ تا ۲ هفته بعد از عمل جراحی شروع کنند و حدود ۶ هفته پس از آن به طور کامل درمان شوند.
پیگیری در درمان یک بخش کلیدی محسوب می‌شود. در موعد مقرر پس از جراحی باید توسط پزشک خود ویزیت شوید. البته در صورت نیاز به معاینه‌ی اضطراری باید فوری به پزشک مراجعه شود. نیاز به ویزیت فوری در صورت وجود این علائم لازم است شامل:

• درد ناگهانی قفسه سینه و تنگی نفس یا سرفه خونی
• تورم پاها
• درد شدید شکم
• خونریزی مقعدی شدید
• تورم، گرمی یا قرمزی اطراف مقعد
• تب
• درد مقعدی که با دارو آرام نمی‌شود

پیشگیری از فیشر یا شقاق مقعد

عود و تکرار بیماری شقاق یا فیشر مقعد بستگی زیادی به برطرف کردن و درمان فیشر دارد. در صورتی که فرد از یک بیماری زمینه‌ای شناخته شده نیز رنج می‌برد که در به وجود آمدن شقاق یا فیشر مقعد او ایفای نقش کرده، توجه به درمان و کنترل آن بیماری زمینه‌ای نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در یک بررسی تحقیقاتی میزان عود شقاق مقعد در ۳۰ تا ۷۰ درصد مواردی که فرد رژیم غذایی پرفیبر خود را پس از بهبودی رها کرده است و از بروز آن پیشگیری نکرده اند و رد کرده است. بنابراین رژیم غذایی یکی از مهمترین بخشهای درمان می باشد.
شقاق مقعد با بیماری‌های جدی‌تر، مانند سرطان روده مرتبط. در واقع شقاق مقعدی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش داده اما علت مستقیم آن محسوب نمی‌شود. با این حال، در شرایط جدی‌تر بیماری می‌تواند علائمی مشابه شقاق مقعد ایجاد شود. حتی زمانی‌که یک شکاف به طور کامل بهبود می‌یابد نیز ممکن است جراح تست‌های دیگری برای بررسی روده بزرگ و راست‌روده درخواست کند. گاهی کولونوسکوپی برای رد کردن دیگر علل خونریزی مقعدی انجام می‌شود.

اگرشقاق درمان نشود؟

شقاق مقعد می‌تواند عارضه‌هایی در فرد به جا بگذارد که خیلی خوشایند نیستند که شامل:

• شقاق مزمن مقعد اشکی شکل: وقتی شقاق مقعد در مراحل اولیه آن درمان نشود شکاف می‌تواند به صورت عمقی‌ و وسیع‌تر به صورت اشک باعث ایجاد زخم شقاق شود که درمان آن مشکل‌تر است.
• فیستول مقعد: زخم شقاق مقعد آن‌قدر عمقی می‌شود که با ایجاد یک تونل یا کانال به صورت غیرعادی به اندام‌های اطراف مانند واژن یا سایر قسمت‌های روده متصل می‌شود که فیستول مقعد نام دارد.
• تنگی مقعد: کانال مقعد به صورت غیر طبیعی به دلیل گرفتگی عضله دریچه مقعد یا انقباض بافت زخم شقاق ایجاد شده در مقعد، تنگ می‌شود.

سوالات متداول