اسهال در بارداری؛ علائم، علت و درمان خانگی(۳ماه اول)

اسهال به اختلال گوارشی در دوران بارداری گفته می شود که فرد درآن از شل بودن مدفوع خود رنج می برد. اسهال در بارداری یکی از شایع ترین عارضه هایی است که خانمهای باردار آن را تجربه میکنند. در این مطلب از ایران کلینیک همراه باشید تا با علت ها و علائم بروز اسهال در دوران بارداری و همچنین درمان این عارضه آشنا شوید.

اسهال در بارداری نشانه چیست؟

اختلالات گوارشی از جمله اسهال در بارداری شایع هستند. بسیاری از زنان اسهال یا اجابت مزاج آبکی مکرر را اغلب در عرض چند ساعت پس از مصرف یک وعده غذایی، در مراحل مختلف بارداری تجربه می کنند. یک تصور غلط در میان مردم این است که اسهال یا یبوست در دوران بارداری می‌تواند موجب سقط جنین شود. اسهال مدفوعی است که بیش از حد معمول شل و آبکی است. اسهال بارداری معمولاً در سه ماهه اول بارداری رخ می‌دهد و کوتاه مدت است. با این حال، گاهی اوقات اسهال بارداری می‌تواند خبر از بروز یک بیماری یا اختلال جدی گوارشی و حتی کشنده دهد.

مادر بارداری که بیش از سه بار دفع مدفوع آبکی در طول روز داشته باشد نیاز به مصرف آب فراوان خواهد داشت. اسهال در بارداری به جنین آسیب نمی‌رساند، اما اگر بیماری شدید باشد می‌تواند به از دست دادن آب در بدن مادر منجر شود. عوارض اسهال شدید مانند عفونت‌های شکمی و رحم در طول سه ماهه دوم یا سوم نیز می‌تواند برای جنین خطرناک باشد. همچنین کم‌آبی بدن مادر می‌تواند عامل خطری برای زایمان زودرس محسوب شود.
مادران بارداری می‌توانند با دوری از عوامل مؤثر بر اسهال بارداری خود را از ابتلا به این مشکل محفوظ بدارند.

• اجتناب از غذاهای ادویه دار و چرب
• کاهش مصرف شیر و جایگزین کردن سایر محصولات لبنی در صورت وجود اختلال عدم تحمل لاکتوز
• اجتناب ازنوشیدن نوشابه‌های انرژی زا، چای، قهوه و مخل دستگاه گوارش

بیشتر بخوانید: اسهال چیست؟

علائم اسهال در بارداری طبیعی است؟

برای برخی افراد به دلیل رایج بودن اسهال در بارداری هنگام ابتلا به اسهال ای سوال را می پرسند که آیا دل پیچه و اسهال از علائم بارداری است؟ که در ادامه برخی از علائم اسهال در بارداری را مطالعه خواهیم نمود.

علائم هشدار دهنده‌ی دل پیچه و اسهال در اوایل بارداری شامل:

• گرفتگی شدید یا درد معده
• مخاط یا خون در مدفوع
• سردرد شدید
• استفراغ شدید
• تب بالا
• کاهش حجم ادرار
• تپش قلب

اسهال می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن مادر شود که نشانه‌های آن عبارت است از:

• ادرار زرد تیره
• خشکی دهان
• تشنگی
• کاهش حجم ادرار
• سردرد
• سرگیجه
• سبکی سر

در صورت ابتلا به اسهال بیش از دو روز و یا بروز علائم هشدار دهنده باید فوری به پزشک خود مراجعه کنید. اسهال به تنهایی معمولاً تا زمانی که به رنگ سبز تغییر رنگ ندهد نمی‌تواند نگران کننده باشد. البته یکی از دلایل سبز شدن رنگ مدفوع مصرف بیش از حد مواد غذایی غنی از کلروفیل است. برای مثال مصرف سبزی‌های برگ‌ دار در دوران بارداری، دارو و برخی مکمل‌ها منجر به تغییر رنگ و قوام مدفوع می‌شود.
هنگامی که متوجه رنگ سبز مدفوع خود شدید نگران نشوید. ابتدا به مواد غذایی مصرفی روز گذشته خود دقت کنید اگر دلیلی برای سبزی مدفوع پیدا نکردید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت تغییر رنگ مدفوع به سیاه و سفید که می‌تواند به دلیل مصرف مکمل آهن در دوران بارداری باشد نیز نگران نشوید.

علت اسهال بارداری

اسهال یکی از اولین علائم و نشانه‌های بارداری است. اسهال در هر دوره از بارداری می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در ادامه به هریک از آن‌ها می‌پردازیم.

اسهال در اوایل بارداری نشانه چیست؟ اسهال در اوایل بارداری ممکن است در اثر برخی عوامل به وجود آید؛ برخی از علتهای پدید آورنده اسهال عبارت اند از:

• هورمون‌ها: به دنبال تغییرات هورمونی مربوط به بارداری و شرایط عمومی بدن مادر ایجاد شود. هورمون‌هایی مانند استروژن، پروژسترون می‌توانند منجر به بیماری صبحگاهی، میل شدید به غذا، تهوع، استفراغ یا اسهال بارداری شوند. هر زن باردار تغییرات هورمونی را تجربه می‌کند ولی تنها تعداد محدودی از آن‌ها دچار اسهال بارداری می‌شود.
• مصرف ویتامین‌های دوران بارداری: ویتامین‌های دوران بارداری برای بارداری و سلامت کودک در حال رشد مفید هستند، اما گاهی اوقات ممکن است باعث ناراحتی معده و اسهال مادر شوند. در این صورت، بهتر است در مورد نوع ویتامین‌های مصرفی خود با پزشک مشورت کنید.
• تغییرات رژیم غذایی: تغییراتی که در رژیم غذایی دوران بارداری برای رسیدن مواد مغذی بیشتر به جنین ایجاد می‌شود، گاهی اوقات مادر را دچار اسهال و مشکلات گوارشی دیگر می‌کند. اما نگران نباشید این یک بیماری موقتی است و به زودی بر طرف خواهد شد.
• حساسیت‌های غذایی: تغییرات دوران بارداری ممکن است مادر را نسبت به مواد غذایی که تا پیش از حاملگی مشکل‌ساز نبودند، حساس کند. آلرژی غذایی در دوران بارداری به صورت اسهال و نفخ بروز می‌کند.
• عدم تحمل لاکتوز: تغییر نوع رژیم غذایی زنان باردار در این دوران با افزایش مصرف شیر می‌تواند آن‌ها را دچار مشکل عدم تحمل لاکتوز و عوارض بعدی آن و اسهال کند.

اسهال اواسط بارداری

اسهال در سه ماهه دوم کمتر رایج است اما اگر اسهال در این دوره با هر علایم دیگری مانند تب یا به دنبال بدن درد رخ دهد حتماً باید توسط پزشک بررسی شود. این نوع از اسهال در بارداری ممکن است موجب بروز علائم ناشی از بیماری های مقعدی شده که در صورت بی توجهی ممکن است حاد شود.

اسهال اواخر بارداری

بیشتر مادران باردار، اسهال اواخر دوران بارداری و در طول سه ماهه‌ی پایانی بارداری را تجربه می‌کنند. اسهال در این دوره از بارداری می‌تواند نشانه‌ای ازآغاز فرآیند تولد و شروع دردهای زایمان باشد. اما به این معنا نیست که جنین به زودی و بلافاصله متولد خواهد شد. تغییراتی که در بدن رخ می‌دهد مادر را برای زایمان آماده می‌کند.
البته اسهال در کل دوران حاملگی می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد که به خود بارداری مادر هیچ ارتباطی ندارد و احتمالاً مربوط به علل غیر بارداری می‌شود که شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌های روده‌ای، آنفلوانزای معده، عوارض داروها و مسمومیت غذایی و همچنین برخی بیماری‌ها از قبیل بیماری کرون، سندرم روده‌ی تحریک پذیر، کولیت اولسراتیو و بیماری سلیاک است.

مطالعه بیشتر: سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

عوارض

شیوع اسهال در بارداری با عوارضی همراه است که می تواند شرایط جسمی مادر را تحت تاثیر قرار داده و سلامت او را به خطر بی اندازد. یکی از اصلی ترین عوارض های اسهال در دوران بارداری کم آب شدن بدن است که به دنبال آن بیماری ها و عارضه های دیگری به وجود می آیند.

برخی از این عوارض عبارت اند از:

• درد های شکمی شدید
• ابتلا به بواسیر
• خشکی پوست
• بی حالی
• ابتلا به شقاق مقعد
• بی حالی و ضعف بدنی
• کم آبی بدن
• خشکی دهان
• در موارد سقط جنین به دلیل انقباظ رحم

مطالعه بیشتر: شقاق چیست؟

درمان اسهال در دوران بارداری

اگر نسبت به مصرف هر دارویی در دوران بارداری بدگمان هستید و دوست ندارید با مصرف مواد شیمیایی جنین را در معرض خطرات احتمالی قرار دهید، بهتر است بدانید که خوشبختانه دل پیچه و اسهال در اوایل بارداری معمولاً بدون نیاز به داروی خاصی و با رعایت رژیم غذایی مطلوب و مناسب بهبود می‌یابد. در واقع، بسیاری از موارد اسهال بارداری به درمان دارویی نیاز ندارند.

با این حال در موارد اسهال شدید و زمانی‌که مادر و جنین در معرض خطراتی هستند باید درمان‌های دارویی مناسب بارداری تجویز شود. در تمام موارد و انواع اسهال بارداری مصرف مایعات فراوان و اجتناب از رژیم غذایی مسهل نباید فراموش شود. برای جلوگیری از ضعیف شدن جنین بهتر است در این دوران ابتلا به اسهال به مصرف مواد غذایی سبک و کم‌حجم ادامه دهید.

اسهال ناشی از مسمومیت غذایی و ویروسی در بیشتر مواقع با مایع‌درمانی خوراکی و جلوگیری از کم‌آبی بدن رفع می‌شود.
در صورتی که اسهال ناشی از عارضه‌ی داروی مصرفی خاصی است می‌توانید آن را با نظر پزشک خود متوقف یا تعویض کنید.
اسهال‌های انگلی و باکتریایی در دوران بارداری شما ممکن است به آنتی‌بیوتیک مجاز در حاملگی نیاز داشته باشد.
بیشتر داروهای تجویزی پزشک در دوران بارداری در دسته دارویی گروه B و C قرار دارند، تجویز خواهند شد و مادر باید طبق نظر پزشک و نه خودسرانه آن را مصرف کند.

روش خانگی

علاوه بر مراجعه به پزشک برای اسهال در بارداری می‌توانید با رعایت چند نکته ساده به کاهش علایم آزاردهنده‌ی و آسیب‌رسان بارداری خود کمک کنید. اقدامات خانگی به جلوگیری از کم آبی بدن و حفظ آب و الکترولیت‌ها مورد نیاز بدن کمک می‌کند.

این اقدامات شامل:

• اجتناب از غذاهای مسهل: برخی از مواد غذایی می‌تواند اسهال را بدتر کند. به طور کامل باید غذاهای تند، سرخ شده، پرچرب و غذاهای پر فیبر، شیر و محصولات لبنی، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و گازدار، میوه خشک شده، ادویه‌ها، غذاهای شیرین از جمله آب نبات و شکلات و گوشت قرمز را برای مدتی حذف و محدود کنید.
• اصلاح رژیم غذایی: محدود کردن برخی مواد غذایی باعث کاهش مواد مقوی مورد نیاز بارداری خواهد شد. بنابراین باید تغییراتی در دیگر مواد مصرفی مادر صورت گیرد از جمله موز، برنج، سیب و نان تست سبزیجاتی مانند هویج پخته شده، غذاهای نشاسته‌دار، شیرینی کراکر و سیب زمینی، گوشت لخم و گوشت کم‌چرب(سینه بوقلمون یا مرغ بدون پوست) و سوپ با برنج، رشته فرنگی یا سبزیجات به برنامه‌ی غذایی مادر باردار اضافه شود تا هم از بیماری های گوارشی و هم بیماری های مقعدی مانند بواسیر جلوگیری شود.
• مصرف مایعات فراوان: باید از تأمین میزان کافی آب بدن با مصرف مقدار فراوانی آب و آب‌میوه حداقل، یک لیتر در هر دو ساعت مطمئن شد. آب علاوه بر مایعات بدن مواد معدنی و سطح الکترولیت‌های مورد نیاز بدن را نیز متعادل می‌کند.
• مایع درمانی خوراکی (ORS): یکی از روش‌های پر کاربرد و مفید در درمان کم‌آبی ناشی از اسهال است که از ترکیب شکر، نمک و آب تهیه می‌شود و برای دو هفته به عنوان مکمل مصرف می‌شود.
• کنترل داروهای مصرفی: برخی از داروها می‌تواند باعث عارضه‌ی اسهال در مادر باردار شود. با وجود این‌که بدن پس از مدتی به دارو عادت خواهد کرد و میزان عوارض دارویی کاهش می‌یابد، ولی بهتر است داروهای مصرفی خود را در این دوران با پزشک خود کنترل کنید تا در صورت امکان داروی دیگری جایگزین و تجویز شود.

از مصرف خودسرانه‌ی داروهای ضد اسهال در دوران بارداری بپرهیزید، زیرا علاوه بر احتمال بدتر شدن بیماری ممکن است برای سلامت جنین مضر باشد.

بیشتر بخوانید: چه بخوریم بواسیراز بین برود؟

با وجود مؤثر بودن این روش‌ها در کنترل اسهال بارداری ولی در موارد شدید و شرایطی که علت اسهال از یک بیماری زمینه‌ای جدی ناشی می‌شود، اکتفا به آن‌ها کافی نیست و دخالت پزشک و دارودرمانی لازم است.

داروی اسهال در بارداری

به طور کلی خانمهای بارداری درمصرف دارو و یا درمان های دارویی از محدودیت های بیشتری برخوردار هستند و نمیتوان هرگونه دارویی را برای آنها تجویز نمود.

برخی از داروهایی که معمولا زنان باردار می توانند از آنها استفاده کنند عبارت اند از:

• کائوپکتات
• داروی پلی کاربوفیل
• ایمودیوم
• سرم های قندی نمکی

البته این نکته را به خاطر داشته باشید که برای کاهش عوارض و خطرات می بایست برای مصرف هرکدام از داروها یا قرص اسهال در بارداری باید با متخصص مشورت نموده و سپس از دارو استفاده نمایید.

سوالات متداول