آبسه مقعد از عارضه های عفونی و بیماری مقعدی بوده که در اثر عوالی مختلفی به وجود می آید. در این مطلب به طور کامل با علائم، علتها، نحوه تشخیص، عوارض و درمان آبسه مقعد آشنا می شوید تا در صورت ابتلا به این بیماری بهترین راهکار درمانی را انتخاب نمایید. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
آبسه مقعد یک بیماری دردناک است که در آن چرک و عفونت در نزدیکی و اطراف مقعد گسترش مییابد. آبسه مقعدی از یک عفونت در بافت اپیتلیوم پوشش کانال مقعد و در نتیجه عفونت کلی غدد کوچک مقعدی ناشی میشود. اگرچه مقعد منطقه غنی از باکتریهاست، اما به طور کلی به دلیل جریان خون وسیع در روده عفونت در آن رخ نمیدهد. در صورت بروز عفونت، معمولاً با ترکیبی از انواع مختلف باکتریها ایجاد میشود.
آبسههای مقعدی معمولاً در دو گروه کلی سطحی و عمقی قرار میگیرند که انواع عمقی آن کمی پردردسرتر از انواع سطحی هستند. آبسه میتواند باعث آسیب قابل توجهی به بافت های مجاور شود، رایجترین نوع آبسه مقعدی، آبسهای است که در اطراف مقعد و در سطح ایجاد میشود.
این نوع آبسه معمولاً مانند یک جوش متورم دردناک و احتمالاً به رنگ قرمز و به صورت گرم در نزدیکی مقعد ظاهر میگردد. آبسه عمقی به صورت تجمع چرک در بافتهای عمیق اطراف مقعد بروز میکند، این نوع آبسه مقعدی کمتر شایع است و ممکن است کمتر دیده شود، ولی در صورت بروز منجر به عفونت شدیدتری خواهد شد. هر دو نوع آبسه مقعدی سطحی و عمقی نیاز به توجه فوری پزشکی دارند. تأخیر در درمان میتواند باعث وخیمتر شدن شرایط و ایجاد عوارض جدی شود.
آبسه عمقی و سطحی هر دو از غدد اطراف مقعد گسترش مییابند. در مواردی، آبسه اطراف مقعد ممکن است از پوست آلوده مجاور مقعد نیز ایجاد شود. غدد ممکن است دچار عفونت باکتریایی پیشرونده شوند. هر دو باکتریهای هوازی و بیهوازی میتوانند در تشکیل آبسه نقش داشته باشند. باکتریهای بیهوازی بیشتر شامل پپتواسترپتوکوکوس، پرووتلا، پورفیروموناس و کلستریدیوم و باکتریهای هوازی از انواع استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوک و اشرشیایکلای است. غدد پر چرک به سمت داخل متورم شده و محتویات آلودهی خود را به فضاهای اطراف مقعد و مقعد آزاد میکنند.
این چرک باعث آبسه در فضای اطراف رکتوم یا مقعد میشود. آبسه مقعد ممکن است بزرگ شده و باعث درد، تب و مشکلاتی در حرکات رودهای و اجابت مزاج شود.
تقریبا ۱۰٪ از آبسه مقعدی ممکن است توسط دلایل دیگر و تحت تأثیر عوامل خطرزا ایجاد شود. افراد خاص مبتلا به سایر بیماریها با احتمال بیشتری در معرض ابتلا به آبسه عمقی و سطحی هستند، از جمله کسانی با شرایط پزشکی و رفتاری زیر:
در بزرگسالان استفاده از کاندوم در حین مقاربت جنسی، از جمله مقاربت مقعدی میتواند از آبسه مقعد جلوگیری کند. در نوزادان و کودکان نوپا نیز تغییر پوشک مکرر و تمیز کردن مناسب در طول تغییرات پوشک میتواند به جلوگیری از فیستول و آبسه اطراف مقعد کمک کند
انواع سطحی و عمقی آبسه مقعدی میتوانند علاوه بر علایم عمومی، نشانههای اختصاصی خود را نیز بروز دهند بدین صورت که آبسه مقعد سطحی اغلب با این علایم همراه است:
آبسههای مقعدی عمیقتر ممکن است با علایم دیگری همراه باشند چون
آبسههای مقعدی بسته به محل قرارگیری و نوع بافت و مکانی که دچار التهاب کردند، انواع محتلفی دارند که عبارتاند از:
برش جراحی و زهکشی رایجترین درمان برای تمام انواع آبسه مقعدی است که معمولاً مؤفقیتآمیز خواهد بود. حدود ۵۰ درصد از بیماران مبتلا به آبسه مقعد دچار یک عارضهی دیگر به نام فیستول خواهند شد. فیستول یک تونل یا لوله باریک و کوچک است که به صورت غیر طبیعی بین کانال مقعد و سطح پوست اطراف آن ایجاد میگردد. در برخی از موارد، فیستولهای ترشحات مقعدی مداوم دارند. در اکثر موارد چارهای جز جراحی فیستول وجود ندارد. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقالات مرتبط بیماری فیستول مقعد.
حدود ۳۰ درصد از بیماران مبتلا به آبسه مقعدی سابقه آبسههای مشابه را داشتهاند که خود به خود یا با جراحی برطرف شده است. به نظر میرسد بروز آبسه در بهار و تابستان بسیار شایعتر است. در حالی که شیوع متفاوتی با توجه به سن و جنس، نژاد کشورها و مناطق مختلف جهان وجود دارد. اعتقاد بر این است که رابطهی مستقیم بین تشکیل آبسه مقعدی و عادات رودهای، اسهال و بهداشت فردی ضعیف وجود دارد، ولی این ارتباط هنوز ثابت نشده است.
اوج بروز آبسه مقعدی در دهه سوم و چهارم زندگی است. این آبسه در نوزادان کاملا رایج است. مکانیسم دقیقی از علت آن در کودکان شناخته نشده است، اما به نظر نمی رسد به یبوست مربوط شود. خوشبختانه، این شرایط در نوزادان کاملاً خوشخیم است و به ندرت نیاز به هر گونه مداخله از عمل جراحی تا زهکشی ساده دارد. آبسه سطحی مردان را بیشتر از زنان تحت تأثیر قرار میدهد.
مرگ و میر کلی ناشی از آبسه مقعدی بسیار کم است. دادههای اولیه در یک بررسی نشان داده که عود آبسه در حدود ۱۰ درصد از بیماران همراه با فیستول مزمن اتفاق میافتد. مطالعه دیگری نشان داد که ۳۷٪ از بیماران در آینده دچار فیستول مقعد مزمن یا عفونتهای مکرر میشوند. عوامل خطری چون سن کمتر از ۴۰ سال و وضعیت ابتلا به HIV، جنس، مصرف آنتیبیوتیک یا استعمال سیگار در عود نقش دارد.
درمان به موقع و مناسب عمل مانع از عوارض جدیتر، مانند گسترش آبسه یا عفونت سیستمیک میشود. تقریبا دو سوم از بیماران مبتلا به آبسه مقعدی که توسط برش و درناژ یا با زهکشی خود به خود درمان شدند، در نهایت به یک فیستول مقعد مزمن مبتلا خواهند شد.
پس از تشکیل فیستول، عوارض متعددی ممکن است بعد از عمل جراحی ایجاد شود. بیاختیاری مدفوع پس از جراحی در فیستول پیچیده و دیگر عوارض بعد از عمل مانند التهاب موقت مجرای ادرار، احتباس ادراری و همچنین یبوست نیز ممکن است به عنوان یک نتیجه از درد حین دفع مدفوع اتفاق افتد.
بنابراین به طور کلی برخی از عوارض آبسه مقعدی عبارت اند از:
در صورت بروز علایم عمومی همراه با مشکلات اورژانس مقعدی باید فوری به پزشک یا درمانگاه مراجعه کرد. ابتدا پزشک یا مراقب درمانی سؤالاتی در مورد وضعیت بیمار و نشانههای بیماری او میپرسد. با وجود اینکه صحبت در مورد مشکلات مقعدی کمی خجالتآور است، اما دادن اطلاعات صحیح و دقیق به پزشک میتواند به تشخیص سریعتر مشکل فرد کمک بسیاری کند.
بیماران مبتلا به آبسه مقعدی سطحی معمولاً در ارزیابی اولیه علایم حیاتی طبیعی دارند و تنها ۲۱ درصد موارد دچار تب یا لرز میشوند. در معاینه فیزیکی به خوبی توده زیر جلدی کوچک در نزدیکی دهانه مقعد و قرمزی بافت مشاهده میشود.
پزشک معمولاً میتواند با مشاهدهی آبسه اطراف پوست مقعد، آن را تشخیص دهد. اما زمانی که هیچ تورم خارجی یا قرمزیای دیده نمیشود، یک ارزیابی بالینی از جمله انجام یک معاینه انگشتی مقعدی برای تشخیص آبسه مقعد نیاز است. در صورت شک به یک آبسه عمیق، توموگرافی کامپیوتری (CT) میتواند وسعت و محل دقیق آن را تعیین کند.
البته تشخیص آبسه مقعد همیشه آسان نیست و پزشک ممکن است نیاز به انجام آزمایشهای افتراقی داشته باشد. برخی از بیماران ممکن است برای غربالگری از نظر عفونتهای مقاربتی، بیماریهای التهابی روده، بیماریهای دیورتیکولار و سرطان رکتوم به انجام آزمایشات اضافی نیاز داشته باشند.
در موارد نادر، ممکن است بررسی تحت بیهوشی انجام شود و حتی پزشک ممکن است درخواست انجام یک سونوگرافی یا MRI ، آزمایش خون و ادرار را بدهد. برای مثال ارزیابی فیزیکی بهینه از آبسه ایسکیوآنال معمولاً نیاز به بیهوشی برای کاهش ناراحتی بیمار دارد، در غیر این صورت عدم همکاری بیمار معاینه را محدود میکند. شواهد نشان میدهد که استفاده از تجسس کولونوسکوپی یک راه عالی برای ارزیابی موارد پیچیده آبسه اطراف مقعد و فیستول است.
از نظر تجربی ارزیابی کولونوسکوپی روش تشخیصی ارجح در بیماران مبتلا به آبسه مقعدی عمقی به دلیل خطر خفیف انتشار باکتری و بروز ناراحتی کمتر در بیمار است. انجام یک ارزیابی کولونوسکوپی پس از درمان غیرجراحی نیز برای مستند شدن پاسخ مؤثر بیمار به درمان مفید است.
بسته به شدت آبسه و هر گونه مشکلات پزشکی دیگر، درمان ممکن است به صورت سرپایی یا بستری انجام شود. به صورت اساسی، وجود آبسه نشانهای برای برش و تخلیه است. به تأخیر انداختن مداخله جراحی منجر به تخریب مزمن بافت، فیبروز و تنگی مقعد خواهد شد. در روند درمانی آبسه، جراحی تخلیه فوری ترجیحاً قبل از ترکیدن آبسه بسیار مهم است. آبسه مقعد سطحی را میتوان با عمل جراحی جزیی در مطب یا در بخش اورژانس با استفاده از بیحسی موضعی (تزریق در منطقه آلوده) و احتمالاً آرام بخش تزریقی تخلیه نمود. افراد مبتلا به آبسه مقعدی بزرگ یا عمیقتر ممکن است به بستری شدن در بیمارستان و جراحی تحت یک بیهوشی عمومی نیاز پیدا کنند.
لیزر یک روش بی خطر و بی عوارض بوده که قابلیت درمان انواع بیمار یهای مقعدی و نشیمنگاهی را به همراه دارد. این روش بدون ایجاد برش توسط تیغ جراحی انجام شده و بیمار را از کمترین عوارض برخوردار می کند. لیزر این شیوه نوین پزشکی می تواند تنها در یک جلسه تمامی عفونت و آبسه درون پوست را تخلیه نموده و از عود بیماری جلوگیری نماید.
در روش دیگر، عمل جراحی ممکن است در اتاق عمل توسط جراح با استفاده از بیحسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام شود. در صورت بیهوشی باید مانیتورینگ قلب، پالس اکسیمتری و تجهیزات مدیریت راه هوایی از جمله دستگاههای ساکشن، آمبوبگ، ماسک و تجهیزات لوله گذاری تراشه در دسترس باشد. این روش تنها باید توسط پزشکان بسیار ماهر در مدیریت قلبی و تنفسی استفاده شود. در صورتی که از لیزر برای برش آبسه مقعدی استفاده شود، به دلیل آسیب کمتر به بافتهای اطراف و خونریزی کمتر در مدت کمتری بهبود مییابد و عوارض بعد از عمل کمتری نسبت به روشهای سنتی جراحی با تیغ را برجای خواهد گذاشت.
درمان آبسه ایسکیوآنال، اینتراسفنکتریک و سوپرالواتور معمولاً نیاز به بیهوشی عمومی و یا موضعی دارد. برای تخلیه آبسه ایسکیوآنال، یک برش در محل دارای حداکثر تورم زده میشود و چرک ناحیه تخلیه میگردد. برای تخلیه آبسه اینتراسفنکتریک، یک برش عرضی در کانال مقعد زیر خط دندانهدار خلفی زده میشود. فضای اینتراسفنکتریک و در واقع فضای آلوده ما بین اسفنتکتر داخلی و خارجی کامل تخلیه میشود. محل آبسه باز گذاشته میشود و گاهی از یک کاتتر برای جلوگیری از بسته شدن آن در مسیر زخم استفاده میگردد.
تخلیه آبسه سوپرالواتور تکامل یافته از گسترش آبسه ایسکیوآنال، از طریق حفره ایسکیوآنال انجام میشود و نوع گسترش یافته از آبسه اینتراسفنکتریک از طریق مخاط رکتوم امکان پذیر است. در مواردی که آبسه سوپرالواتور خلفی است، برای تخلیه یک برش عرضی در کانال خلفی مقعد زیر خط دندانهدار زده خواهد شد. اگر وضعیت بالینی بیمار پس از ۲۴-۴۸ ساعت پس از تخلیه بهبود نیابد، ارزیابی مجدد آبسه سوپرالواتور با استفاده از CT و یا عمل مجدد نیاز است. پس از عمل در بسیاری از افراد برای تسکین درد داروهای کنترل درد خوراکی یا تزریقی تجویز میشود.
بیمار ممکن است نیاز به اقامت در بیمارستان برای یک شب یا چند شب داشته باشد. در مدت بستری در بیمارستان مایعات و آنتی بیوتیکهای تزریقی و داروهای ضد درد تجویز میشود. در صورت لزوم تمدید واکسن کزاز و گذشتن از موعد ده سالهی آن نیاز به تکرار آن است. آزمایش خون و تستهای دیگر برای ارزیابی پیشرفت بیماری پس از درمان نیز انجام میشود.
گاهی اوقات، عمل جراحی فیستول را میتوان همان زمان با جراحی آبسه انجام داد. با این حال، فیستول اغلب چهار تا شش هفته پس از گسترش آبسه جراحی میشود. گاهی اوقات یک فیستول ممکن است تا ماهها یا حتی سالها بعد رخ ندهد. بنابراین درمان فیستول با روش جراحی معمولاً یک روش جداگانه است که میتواند به صورت سرپایی و یا با یک اقامت کوتاه در بیمارستان انجام شود.
بیماران ممکن است برای چند روز پس از عمل جراحی درد داشته باشند، اما در طول زمان بهبود مییابند. معمولاً بیماران بخیه ندارد و زخمهای عفونی مانند آبسه برای تخلیه باز باقی گذاشته میشوند. بستن و بخیه زدن خروجی آبسطه منجر به تجمع چرک مجدد در آن خواهد شد. بیماران ممکن است نیاز به مصرف داروی آنتیبیوتیکی و ضد درد برای چند روز، بسته به وضعیت جسمی خود داشته باشند.
پس از عمل جراحی آبسه یا فیستول معمولاً ناراحتی خفیف است و میتواند با داروهای ضد درد کنترل شود. افراد میتوانند در حداقل زمان مورد انتظار به محل کار یا مدرسه خود بازگردند. برای بهبود سریعتر به حمام آب گرم نشسته سه یا چهار بار در روز، بهداشت فردی و استفاده از نرمکنندههای مدفوع برای کاهش ناراحتی و درد حین اجابت مزاج و جلوگیری از یبوست توصیه میشوند. طی دو الی سه هفته بعد زخم باید توسط پزشک مورد معاینه و پیگیری قرار گیرد. برای جلوگیری از ایجاد لکهی ناشی از ترشحات زخم بر روی لباس میتوان از پانسمان یا یک لایه گاز بر سطح زخم استفاده کرد.
عوارض بعد از عمل جراحی میتواند شامل عفونت، شقاق مقعد، عود آبسه و زخم باشد. پس از درمان به موقع آبسه مقعد بعید است که مشکل باز گردد و عود کند. بسیاری از مردم به درمانهای خاص بیشتری، به خصوص در آبسه عمقی، برای جلوگیری از عوارض و یا بازگشت آبسه نیاز دارند. با این حال، گرفتن مشاوره برای پیشگیری از عود بیماری بسیار مهم است.
قبل از مراجعه به پزشک با چند روش درمانی ساده خانگی و گیاهی میتوان درد و التهاب ناشی از آبسه مقعدی را کمی تسکین داد. این روشها شامل:
البته با کمک طب سنتی و معجونها و پمادهایی که از ترکیب گیاهان به دست میآید نیز میتوان خمیرهای تسکیندهندهای برای کنترل درد و ناراحتی ناشی از آبسه مقعدی استفاده کرد. ترکیب عسل و ریشه کوبیده شده گیاه بابا آدم یا ترکیب گل ختمی، آرد باقالا، بذز شنبلیله، کشمش و گل میتواند به تسکین درد و التهاب و بهبود آبسه مقعدی کمک کند. با این حال این روشها فقط جنبهی حمایتی و کنترلی داشته و باید هر چه سریع تر برای درمان مؤثر آبسه مقعدی به پزشک مراجعه شود.
افراد سالم معمولاً، نیازی به درمان آنتیبیوتیکی ندارند. درمان اولیه آنتیبیوتیک به تنهایی در حل و فصل عفونت بیاثر است و به سادگی مداخله جراحی را به تعویق میاندازد. نیاز به استفاده معمول ازپماد آبسه مقعدی یا آنتی بیوتیک ها در بیماران مبتلا به آبسه مقعدی ثابت نشده است و در بهبود سریعتر و یا کاهش میزان عود تأثیری نداشته است. بنابراین در بسیاری از این بیماران درمان کمکی با آنتیبیوتیک غیر ضروری در نظر گرفته شده است. با این حال، مصرف همزمان آنتیبیوتیک ممکن است در بیماران مبتلا به برخی بیماریها توصیه شود، مانند:
آنتی بیوتیک وریدی مناسب باید قبل و بعد از عمل بر اساس رنگ آمیزی گرم و یا به صورت تجربی برای پیشگیری و درمان در افراد کم توان با سیستم ایمنی ضعیف تجویز میشود. انواع آنتیبیوتیکهای پروفیلاتیک شامل:
انواع بیحسکننده های موضعی مورد استفاده قبل از تخلیبه آبسه مقعدی شامل
کنترل درد در امر کیفیت مراقبت از بیمار ضروری است. مسکن باعث ایجاد احساس راحتی در بیمار خواهد شد. برخی از داروهای آرامشبخش شامل
به دلیل ماهیت حاد آبسه سطحی، آماده سازی روده قبل از عمل امکان پذیر نمیباشد و به طور معمول غیر ضروری است. بیدردی کافی قبل از تخلیهی چرک الزامی است. توصیه میشود تا محلول لیدوکائین ۲ درصد همراه با اپینفرین به اطراف حاشیه آبسه به صورت زیر جلدی، عضلانی یا داخل وریدی تزریق شود. اسپری کلرید اتیلن در منطقه بلافاصله قبل از آسپیراسیون نیز ممکن است به کاهش درد و ناراحتی ناشی از آسپیراسیون کمک کند.
اثر خنک کننده کلرید اتیلن گیرندههای درد را به طور موقت در انتقال سیگنالهای درد به قشر مغز ناتوان میکند. پس از برش سطحی آبسه با فشار دستی آن را تخلیه میکنند و پس از شستوشوی حفره، روی سطح آن یک گاز استریل قرار داده و پس از ۲۴ ساعت آن را بر میدارند.
کنار مقعدم باد کرده انگار آبسه کرده خیلی ورم داره و درد میکنه ممکنه راهنماییم کنید چطوری تخلیش کنم؟
تخلیه ابسه توسط شخص بزرگترین اشتباه است و موجب تشدید بیماری میشود. بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
حدودا ۳هفته میشه که حس میکنم یه توده مثل جوش بزرگ کنار مقعدمه خیلی هم درد میگیره وقتی میشینم رو صندلی باید چیکار کنم> ایا این آبسه مقعد؟
سلام دوست عزیز ممکن است عارضه ابسه مقعد یا جوش مقعد باشد که باید پرشک ان را بررسی و معاینه کند.
من یه چند هفته ای هست که در مقعدم احساس خارش و درد هنگام دفع میکنم، چیزه شفاف رنگی اطراف مقعدممشاهده کردم چی میتونه باشه؟؟؟
(ساله قبل زمستون هم به همین مشکل برخورده بودم که خود به خود رفع شد )
سلام دوست عزیز امکان ابتلا به آبسه وجود دارد که می بایست با پیگیری و معاینه تحت درمان قرار گیرد.
آیا ابسه مقعد خود به خود خوب میشود؟ مقعد من ابسه کرده که یه وقتایی علائمم خیلی شدید و یه وقتایی خیلی ملایم میشه باید چیکار کنم؟
سلام دوست عزیز در صورتیکه ابسه مقعد تحریک شود ممکن است علائم آن حاد تر شود. حتما به متخصص مراجعه کنید.
الان چند وقت میشه یه دمل چرکی در نشیمنگاه بنده دراومده که یه وقتایی هم ازش عفونت و ترشح میاد بیرون
دمل چرکی یا همان آبسه مقعد بیماری خطرناکی است که عدم درمان آن سبب به وجود آمدن فیستول می شود. بهتر است هرچه سریعتر برای تخلیه ابسه به پزشک مراجعه کنید.
سلام روز خوش میخواستم بدونم علت به وجود آمدن دانه مقعد ی چیست؟ دانه ای به اندازه نخود در کنار مقعدم درامده که همراه با عفونت است
علائم شما مانند عارضه آبسه مقعد می باشد که باید هرچه سریعتر تخلیه و دمان شود. در صورت بی توجهی به ابسه امکان به وجود آمدن فیستول وجود دارد.
بهترین انتی بیوتیک برای ابسه مقعدی چیه؟ من اول مقعدم چند تا دونه داشت اما الان ابسه شده خیلی هم ورم کرده و درد میکنه۳
سلام دوست عزیز در صورت مشاهده تورم، درد و التهاب بهتر است به متخصص مراجعه کنید مصرف انتی بیوتیک نمی تواند به طور کامل ابسه درون مقعد را از بین ببرد.
آبسه مقعدی چیست؟ از یه جوش کوچیک تو مقعدم میشه ابسه گرفت؟ ۲هفتس سه جوش کنار معدم زده
بله در صورت رشد عفونت در بافت جوش امکان ابتلا به ابسه مقعدی هم وجود دارد.
سلام دکتر دور مقعدم یه سوراخ باعمق کمتر از یک سانت به وجود اومده که بعد از خارش شدید شکل گرفته احتمال زیاد دلیل چیه و خارش هم داره از این موضوع
احتمال ابتلا به فیستول مقعد پس از این علائم بسیار بالا می باشد.
من یه چیزه براومده خیلی بزرگتر از جوش کنار مقعدم در اومده که خیلی هم اذیتم میکنه حس میکنم بوی خیلی بدی هم داره
نمیدونید باید چیکار کنم؟
سلام دوست عزیز با توجه به علائمی که ذکر نموده اید یا دچار آبسه مقعدی و یا به فیستول مبتلا شده اید